相應部54相應13經/阿難經第一(入出息相應/大篇/修多羅)(莊春江譯)[SA.810]
起源於舍衛城。
那時,
尊者阿難去見
世尊。抵達後,向世尊
問訊後,在一旁坐下。在一旁坐下的尊者阿難對世尊說這個:
「
大德!有一法已
修習、已
多作,使四法完成;四法已修習、已多作,使七法完成;七法已修習、已多作,使二法完成嗎?」
「阿難!有一法已修習、已多作,使四法完成;四法已修習、已多作,使七法完成;七法已修習、已多作,使二法完成。」
「大德!那麼,哪一法已修習、已多作,使四法完成;四法已修習、已多作,使七法完成;七法已修習、已多作,使二法完成?」
「阿難!
入出息念之定是一法,已修習、已多作,使
四念住完成;四念住已修習、已多作,使
七覺支完成;七覺支已修習、已多作,使明與解脫完成。
阿難!怎樣入出息念之定已修習、怎樣已多作,使四念住完成呢?阿難!這裡,到
林野的,或到樹下的,或到空屋的
比丘坐下,
盤腿、定置端直的身體、
建立面前的念後,
他只具念地吸氣、只具念地呼氣:
當吸氣長時,知道:『我吸氣長。』或當呼氣長時,知道:『我呼氣長。』
……(中略)
學習:『
隨看斷念地,我將吸氣。』學習:『隨看斷念地,我將呼氣。』
阿難!比丘凡在當吸氣長時,知道:『我吸氣長。』或當呼氣長時,知道:『我呼氣長』……短……(中略)學習:『
使身行寧靜地,我將吸氣。』學習:『使身行寧靜地,我將呼氣。』時,阿難!在那時,比丘
在身上隨看身地住:熱心的、正知的、有念的,調伏世間中的
貪婪、憂後。那是什麼原因?阿難!我說這是身的一種,即:吸氣、呼氣。阿難!因此,在這裡,在那時,比丘在身上隨看身地住:熱心的、正知的、有念的,調伏世間中的貪婪、憂後。
阿難!凡在比丘學習:『
經驗喜地,我將吸氣。』……(中略)經驗樂地……(中略)經驗
心行地……(中略)學習:『使心行寧靜地,我將吸氣。』學習:『使心行寧靜地,我將呼氣。』時,阿難!在那時,比丘在諸受上隨看受地住:熱心的、正知的、有念的,調伏世間中的貪婪、憂後。那是什麼原因?阿難!我說這是受的一種,即:吸氣、呼氣的
好好作意。阿難!因此,在這裡,在那時,比丘在諸受上隨看受地住:熱心的、正知的、有念的,調伏世間中的貪婪、憂後。
阿難!凡在比丘學習:『
經驗心地,我將吸氣。』學習:『經驗心地,我將呼氣。』……
使心極喜悅地……(中略)
集中心地……(中略)學習:『
使心解脫地,我將吸氣。』學習:『使心解脫地,我將呼氣。』時,阿難!在那時,比丘在心上隨看心地住:熱心的、正知的、有念的,調伏世間中的貪婪、憂後。那是什麼原因?阿難!我不說
念已忘失、不正知者有入出息念之定的修習。阿難!因此,在這裡,在那時,比丘在心上隨看心地住:熱心的、正知的、有念的,調伏世間中的貪婪、憂後。
阿難!比丘凡在……
隨看無常地……(中略)隨看
離貪地……(中略)
隨看滅地……(中略)學習:『
隨看斷念地,我將吸氣。』學習:『隨看斷念地,我將呼氣。』時,阿難!在那時,比丘在諸法上隨看法地住:熱心的、正知的、有念的,調伏世間中的貪婪、憂後。凡他以慧看見後有貪婪、憂的捨斷,
他是善旁觀者。阿難!因此,在這裡,在那時,比丘在諸法上隨看法地住:熱心的、正知的、有念的,調伏世間中的貪婪、憂後。
阿難!這樣,入出息念之定已修習、這樣已多作,使四念住完成。
阿難!四念住怎樣已修習、怎樣已多作,使七覺支完成呢?
阿難!凡在比丘住於在身上看到身時,在那時,那位比丘的
念被現起,不被忘失。阿難!凡在比丘的念被現起,不被忘失時,在那時,比丘的
念覺支被發動,在那時,比丘修習念覺支,在那時,比丘的念覺支走到修習圓滿。
那位住於像這樣念者以慧考察(簡擇)、伺察、來到審慮那個法。阿難!凡在住於像這樣念的比丘以慧考察、伺察、來到審慮那個法時,在那時,比丘的
擇法覺支被發動,在那時,比丘修習擇法覺支,在那時,比丘的擇法覺支走到修習圓滿。
那位以慧考察、伺察、來到審慮那個法者的不退縮的活力被發動。阿難!凡在比丘以慧考察、伺察、來到審慮那個法的不退縮的活力被發動時,在那時,比丘的
活力覺支被發動,在那時,比丘修習活力覺支,在那時,比丘的活力覺支走到修習圓滿。
活力被發動者精神的喜生起。阿難!凡在活力被發動比丘的精神的喜生起時,比丘的
喜覺支被發動,在那時,比丘修習喜覺支,在那時,比丘的喜覺支走到修習圓滿。
意喜者的身變得寧靜(輕安),心也變得寧靜。阿難!凡在意喜比丘的身變得寧靜、心也變得寧靜時,在那時,比丘的
寧靜覺支被發動,在那時,比丘修習寧靜覺支,在那時,比丘的寧靜覺支走到修習圓滿。
身寧靜者、有樂者的心入定。阿難!凡在身寧靜、有樂比丘的心入定時,比丘的定覺支就被發動,在那時,比丘修習定覺支,在那時,比丘的定覺支走到修習圓滿。
那位心像這樣得定者成為
善旁觀者。阿難!凡在比丘心像這樣得定者成為善旁觀者時,在那時,比丘的
平靜覺支被發動,在那時,比丘修習
平靜覺支,在那時,比丘的平靜覺支走到修習圓滿。
阿難!凡在比丘住於在受上……(中略)在心上……(中略)在諸法上隨看法地住時,在那時,那位比丘的念被現起,不被忘失。阿難!凡在比丘的念被現起,不被忘失時,在那時,比丘的念覺支被發動,在那時,比丘修習念覺支,在那時,比丘的念覺支走到修習圓滿。(……應該如同最初念住那樣使之被細說)
那位心像這樣得定者成為善旁觀者。阿難!凡在比丘心像這樣得定者成為善旁觀者時,在那時,比丘的平靜覺支被發動,在那時,比丘修習平靜覺支,在那時,比丘的平靜覺支走到修習圓滿。
阿難!四念住這麼已修習、這麼已多作,使七覺支完成。
阿難!七覺支怎樣已修習、怎樣已多作,使明與解脫完成呢?阿難!這裡,比丘
依止遠離、依止離貪、依止滅、
捨棄的成熟修習念覺支……修習擇法覺支……(中略)依止遠離、依止離貪、依止滅、捨棄的成熟修習平靜覺支。阿難!這樣,七覺支已修習、這樣已多作,使明與解脫完成。」
SN.54.13/(3) Paṭhama-ānandasuttaṃ
989. Sāvatthinidānaṃ. Atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca– “atthi nu kho, bhante ekadhammo bhāvito bahulīkato cattāro dhamme paripūreti, cattāro dhammā bhāvitā bahulīkatā satta dhamme paripūrenti, satta dhammā bhāvitā bahulīkatā dve dhamme paripūrentī”ti?
“Atthi kho, ānanda, ekadhammo bhāvito bahulīkato cattāro dhamme paripūreti, cattāro dhammā bhāvitā bahulīkatā satta dhamme paripūrenti, satta dhammā bhāvitā bahulīkatā dve dhamme paripūrentī”ti.
“Katamo pana, bhante, ekadhammo bhāvito bahulīkato cattāro dhamme paripūreti, cattāro dhammā bhāvitā bahulīkatā satta dhamme paripūrenti, satta dhammā bhāvitā bahulīkatā dve dhamme paripūrentī”ti? “Ānāpānassatisamādhi kho, ānanda, ekadhammo bhāvito bahulīkato cattāro satipaṭṭhāne paripūreti, cattāro satipaṭṭhānā bhāvitā bahulīkatā satta bojjhaṅge paripūrenti, satta bojjhaṅgā bhāvitā bahulīkatā vijjāvimuttiṃ paripūrenti”.
“Kathaṃ bhāvito, ānanda, ānāpānassatisamādhi kathaṃ bahulīkato cattāro satipaṭṭhāne paripūreti? Idhānanda, bhikkhu araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā. So satova assasati, satova passasati. Dīghaṃ vā assasanto ‘dīghaṃ assasāmī’ti pajānāti, dīghaṃ vā passasanto ‘dīghaṃ passasāmī’ti pajānāti …pe… ‘paṭinissaggānupassī assasissāmī’ti sikkhati, ‘paṭinissaggānupassī passasissāmī’ti sikkhati”. “Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhu dīghaṃ vā assasanto ‘dīghaṃ assasāmī’ti pajānāti, dīghaṃ vā passasanto ‘dīghaṃ passasāmī’ti pajānāti; rassaṃ vā …pe… ‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmī’ti sikkhati, ‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī’ti sikkhati– kāye kāyānupassī, ānanda, bhikkhu tasmiṃ samaye viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Taṃ kissa hetu? Kāyaññatarāhaṃ, ānanda, etaṃ vadāmi, yadidaṃ– assāsapassāsaṃ Tasmātihānanda, kāye kāyānupassī bhikkhu tasmiṃ samaye viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ”.
“Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhu ‘pītippaṭisaṃvedī assasissāmī’ti sikkhati …pe… sukhappaṭisaṃvedī …pe… cittasaṅkhārappaṭisaṃvedī …pe… ‘passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assasissāmī’ti sikkhati, ‘passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ passasissāmī’ti sikkhati– vedanāsu vedanānupassī, ānanda, bhikkhu tasmiṃ samaye viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Taṃ kissa hetu? Vedanāññatarāhaṃ, ānanda, etaṃ vadāmi, yadidaṃ– assāsapassāsānaṃ sādhukaṃ manasikāraṃ. Tasmātihānanda, vedanāsu vedanānupassī bhikkhu tasmiṃ samaye viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
“Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhu ‘cittappaṭisaṃvedī assasissāmī’ti sikkhati, ‘cittappaṭisaṃvedī passasissāmī’ti sikkhati; abhippamodayaṃ cittaṃ …pe… samādahaṃ cittaṃ …pe… ‘vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī’ti sikkhati, ‘vimocayaṃ cittaṃ passasissāmī’ti sikkhati– citte cittānupassī, ānanda, bhikkhu tasmiṃ samaye viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Taṃ kissa hetu? Nāhaṃ, ānanda, muṭṭhassatissa asampajānassa ānāpānassatisamādhibhāvanaṃ vadāmi. Tasmātihānanda, citte cittānupassī bhikkhu tasmiṃ samaye viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
“Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhu aniccānupassī …pe… virāgānupassī …pe… nirodhānupassī …pe… ‘paṭinissaggānupassī assasissāmī’ti sikkhati, ‘paṭinissaggānupassī passasissāmī’ti sikkhati– dhammesu dhammānupassī, ānanda, bhikkhu tasmiṃ samaye viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. So yaṃ taṃ hoti abhijjhādomanassānaṃ pahānaṃ taṃ paññāya disvā sādhukaṃ ajjhupekkhitā hoti. Tasmātihānanda, dhammesu dhammānupassī bhikkhu tasmiṃ samaye viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
“Evaṃ bhāvito kho, ānanda, ānāpānassatisamādhi evaṃ bahulīkato cattāro satipaṭṭhāne paripūreti.
“Kathaṃ bhāvitā cānanda, cattāro satipaṭṭhānā kathaṃ bahulīkatā satta bojjhaṅge paripūrenti? Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati– upaṭṭhitāssa tasmiṃ samaye bhikkhuno sati hoti asammuṭṭhā. Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhuno upaṭṭhitā sati hoti asammuṭṭhā– satisambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno āraddho hoti, satisambojjhaṅgaṃ tasmiṃ samaye bhikkhu bhāveti, satisambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno bhāvanāpāripūriṃ gacchati.
“So tathā sato viharanto taṃ dhammaṃ paññāya pavicinati pavicarati parivīmaṃsamāpajjati. Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhu tathā sato viharanto taṃ dhammaṃ paññāya pavicinati pavicarati parivīmaṃsamāpajjati– dhammavicayasambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno āraddho hoti, dhammavicayasambojjhaṅgaṃ tasmiṃ samaye bhikkhu bhāveti, dhammavicayasambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno bhāvanāpāripūriṃ gacchati.
“Tassa taṃ dhammaṃ paññāya pavicinato pavicarato parivīmaṃsamāpajjato āraddhaṃ hoti vīriyaṃ asallīnaṃ. Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhuno taṃ dhammaṃ paññāya pavicinato pavicarato parivīmaṃsamāpajjato āraddhaṃ hoti vīriyaṃ asallīnaṃ– vīriyasambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno āraddho hoti, vīriyasambojjhaṅgaṃ tasmiṃ samaye bhikkhu bhāveti, vīriyasambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno bhāvanāpāripūriṃ gacchati.
“Āraddhavīriyassa uppajjati pīti nirāmisā. Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhuno āraddhavīriyassa uppajjati pīti nirāmisā– pītisambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno āraddho hoti, pītisambojjhaṅgaṃ tasmiṃ samaye bhikkhu bhāveti, pītisambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno bhāvanāpāripūriṃ gacchati.
“Pītimanassa kāyopi passambhati, cittampi passambhati. Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhuno pītimanassa kāyopi passambhati, cittampi passambhati– passaddhisambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno āraddho hoti, passaddhisambojjhaṅgaṃ tasmiṃ samaye bhikkhu bhāveti, passaddhisambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno bhāvanāpāripūriṃ gacchati.
“Passaddhakāyassa sukhino cittaṃ samādhiyati. Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhuno passaddhakāyassa sukhino cittaṃ samādhiyati– samādhisambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno āraddho hoti, samādhisambojjhaṅgaṃ tasmiṃ samaye bhikkhu bhāveti, samādhisambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno bhāvanāpāripūriṃ gacchati.
“So tathāsamāhitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhitā hoti. Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhu tathāsamāhitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhitā hoti– upekkhāsambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno āraddho hoti, upekkhāsambojjhaṅgaṃ tasmiṃ samaye bhikkhu bhāveti upekkhāsambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno bhāvanāpāripūriṃ gacchati.
“Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhu vedanāsu …pe… citte …pe… dhammesu dhammānupassī viharati– upaṭṭhitāssa tasmiṃ samaye bhikkhuno sati hoti asammuṭṭhā. Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhuno upaṭṭhitā sati hoti asammuṭṭhā– satisambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno āraddho hoti, satisambojjhaṅgaṃ tasmiṃ samaye bhikkhu bhāveti, satisambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno bhāvanāpāripūriṃ gacchati. (yathā paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ, evaṃ vitthāretabbaṃ).
“So tathāsamāhitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhitā hoti. Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhu tathāsamāhitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhitā hoti– upekkhāsambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno āraddho hoti, upekkhāsambojjhaṅgaṃ tasmiṃ samaye bhikkhu bhāveti, upekkhāsambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno bhāvanāpāripūriṃ gacchati. Evaṃ bhāvitā kho, ānanda, cattāro satipaṭṭhānā evaṃ bahulīkatā satta bojjhaṅge paripūrenti.
“Kathaṃ bhāvitā, ānanda, satta bojjhaṅgā kathaṃ bahulīkatā vijjāvimuttiṃ paripūrenti? Idhānanda, bhikkhu satisambojjhaṅgaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ, dhammavicayasambojjhaṅgaṃ bhāveti …pe… upekkhāsambojjhaṅgaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ. Evaṃ bhāvitā kho, ānanda, satta bojjhaṅgā evaṃ bahulīkatā vijjāvimuttiṃ paripūrentī”ti. Tatiyaṃ.