相應部51相應10經/塔廟經(神足相應/大篇/修多羅)(莊春江譯)
被我這麼聽聞：
有一次，
世尊住在毘舍離大林重閣講堂。
那時，世尊午前時穿衣、拿起衣鉢後，
為了托鉢進入毘舍離。在毘舍離為了托鉢行走後，
餐後已從施食返回，召喚
尊者阿難：
「阿難！請你取
坐墊布，
為了白天的住處我們將去價玻勒
塔廟。」
「是的，
大德！」尊者阿難回答世尊後，取坐墊布，在世尊後面緊跟隨。
那時，世尊去價玻勒塔廟。抵達後，在設置的座位坐下。尊者阿難向世尊問訊後，也在一旁坐下。世尊對在一旁坐下的尊者阿難說這個：
「阿難！毘舍離是能被喜樂的，優跌那塔廟是能被喜樂的，喬答摩葛塔廟是能被喜樂的，七芒果樹塔廟是能被喜樂的，多子塔廟是能被喜樂的，沙楞達達塔廟是能被喜樂的，價玻勒塔廟是能被喜樂的。阿難！凡任何人的
四神足被
修習、被
多作、被作為車輛、被作為基礎、被實行、被累積、
被善努力者，阿難！當他希望時，會住留一劫或
一劫的剩餘。阿難！如來的四神足被修習、被多作、被作為車輛、被作為基礎、被實行、被累積、被善努力，阿難！當如來希望時，會住留一劫或一劫的剩餘。」
尊者阿難即使這麼在被世尊作粗大的徵相、作粗大的暗示時，不能夠通達，沒要求世尊：
「大德！為了眾人的利益，為了眾人的安樂，為了世間的憐愍，為了天-人們的需要、利益、安樂，請世尊住留一劫，請
善逝住留一劫。」如有那個被魔纏縛的心。
第二次，世尊又……（中略）。
第三次，世尊又召喚尊者阿難：
「阿難！毘舍離是能被喜樂的，優跌那塔廟是能被喜樂的，喬答摩葛塔廟是能被喜樂的，七芒果樹塔廟是能被喜樂的，多子塔廟是能被喜樂的，沙楞達達塔廟是能被喜樂的，價玻勒塔廟是能被喜樂的。阿難！凡任何人的四神足被修習、被多作、被作為車輛、被作為基礎、被實行、被累積、被善努力，阿難！當他希望時，會住留一劫或一劫的剩餘。阿難！如來的四神足被修習、被多作、被作為車輛、被作為基礎、被實行、被累積、被善努力，阿難！當如來希望時，會住留一劫或一劫的剩餘。」
尊者阿難即使這麼在被世尊作粗大的徵相、作粗大的暗示時，不能夠通達，沒要求世尊：
「大德！為了眾人的利益，為了眾人的安樂，為了世間的憐愍，為了天-人們的需要、利益、安樂，請世尊住留一劫，請善逝住留一劫。」如有那個被魔纏縛的心。
那時，世尊召喚尊者阿難：
「阿難！請你走，現在是那個
你考量的時間。」
「是的，大德！」尊者阿難回答世尊後，從座位起來、向世尊
問訊、
作右繞後，坐在不遠處的某棵樹下。
那時，魔
波旬在尊者阿難離開不久，去見世尊。抵達後，對世尊說這個：
「大德！現在，請世尊般涅槃，現在，請善逝般涅槃，大德！現在是世尊般涅槃的時機。大德！又，這個言語被世尊說：『波旬！我將不般涅槃，除非直到我的
比丘弟子們將成為聰明的、已被教導的、有自信的、多聞的、
持法的、
法隨法行的、
方正行的、
隨法行的，把握自己
老師的後將告知、教導、使知、建立、開顯、解析、闡明，對已生起的異論以如法善折伏，折伏後將教導
有神變的法。』大德！又，現在，世尊的比丘弟子們是聰明的、已被教導的、有自信的、多聞的、持法的、法隨法行的、方正行的、隨法行的，把握自己老師的後，告知、教導、使知、建立、開顯、解析、闡明，對已生起的異論以如法善折伏，折伏後教導有神變的法。大德！現在，請世尊般涅槃，現在，請善逝般涅槃，大德！現在是世尊般涅槃的時機。
大德！又，這個言語被世尊說：『波旬！我將不般涅槃，除非直到我的比丘尼弟子們將成為聰明的、已被教導的、有自信的、多聞的、持法的、法隨法行的、方正行的、隨法行的，把握自己老師的後將告知、教導、使知、建立、開顯、解析、闡明，對已生起的異論以如法善折伏，折伏後將教導有神變的法。』大德！又，現在，世尊的比丘尼弟子們是聰明的、已被教導的、有自信的、多聞的、持法的、法隨法行的、方正行的、隨法行的，把握自己老師的後，告知、教導、使知、建立、開顯、解析、闡明，對已生起的異論以如法善折伏，折伏後教導有神變的法。大德！現在，請世尊般涅槃，現在，請善逝般涅槃，大德！現在是世尊般涅槃的時機。
大德！又，這個言語被世尊說：『波旬！我將不般涅槃，除非直到我的
優婆塞弟子們成為……（中略）除非直到我的
優婆夷弟子們將成為聰明的、已被教導的、有自信的、多聞的、持法的、法隨法行的、方正行的、隨法行的，把握自己老師的後將告知、教導、使知、建立、開顯、解析、闡明，對已生起的異論以如法善折伏，折伏後將教導有神變的法。』大德！又，現在，世尊的優婆夷弟子們是聰明的、已被教導的、有自信的、多聞的、持法的、法隨法行的、方正行的、隨法行的，把握自己老師的後，告知、教導、使知、建立、開顯、解析、闡明，對已生起的異論以如法善折伏，折伏後教導有神變的法。大德！現在，請世尊般涅槃，現在，請善逝般涅槃，大德！現在是世尊般涅槃的時機
大德！又，這個言語被世尊說：『波旬！我將不般涅槃，除非直到我的這個梵行成為成功的，同時也繁榮的、有名的、人多的、廣的、直到被天-人們善知道的。』大德！{那}[又，現在，]世尊的這個梵行是成功的，同時也繁榮的、有名的、人多的、廣的、直到被天-人們善知道的。大德！現在，請世尊般涅槃，請善逝般涅槃，大德！現在是世尊般涅槃的時機。」
在這麼說時，世尊對魔波旬說這個：
「波旬！請你成為
放心的，不久，將有如來的般涅槃，從現在起三個月後，如來將般涅槃。」
那時，世尊在價玻勒塔廟具念地、正知地放棄
壽行。而在世尊放棄壽行時，有恐怖的、共
身毛豎立的大地震，
且天鼓破裂。
那時，世尊知道這件事後，在那時候吟出這個
優陀那：
「
權衡不可比的與存在，
牟尼放棄有行，
自身內樂者、入定者，破裂
如鎧甲般自己的存在。」[AN.8.70, DN.16 166-167段, Ud.51]
價玻勒品第一，其
攝頌：
「此岸與已錯失，聖與厭，
部分、完全、比丘，佛陀、智與塔廟。」
SN.51.10/(10) Cetiyasuttaṃ
822. Evaṃ me sutaṃ– ekaṃ samayaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharati mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya vesāliṃ piṇḍāya pāvisi. Vesāliyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi– “gaṇhāhi, ānanda, nisīdanaṃ. Yena cāpālaṃ cetiyaṃ tenupasaṅkamissāma divāvihārāyā”ti. “Evaṃ bhante”ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā nisīdanaṃ ādāya bhagavantaṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandhi. Atha kho bhagavā yena cāpālaṃ cetiyaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Āyasmāpi kho ānando bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ ānandaṃ bhagavā etadavoca–
“Ramaṇīyā, ānanda, vesālī, ramaṇīyaṃ udenaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ gotamakaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ sattambaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ bahuputtaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ sārandadaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ cāpālaṃ cetiyaṃ. Yassa kassaci, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā. Tathāgatassa kho, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. Ākaṅkhamāno, ānanda, tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā”ti.
Evampi kho āyasmā ānando bhagavatā oḷārike nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṃ; na bhagavantaṃ yāci– “tiṭṭhatu, bhante, bhagavā kappaṃ, tiṭṭhatu sugato kappaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānan”ti yathā taṃ mārena pariyuṭṭhitacitto.
Dutiyampi kho bhagavā …pe… tatiyampi kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi– “ramaṇīyā, ānanda, vesālī, ramaṇīyaṃ udenaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ gotamakaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ sattambaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ bahuputtaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ sārandadaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ cāpālaṃ cetiyaṃ. Yassa kassaci, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā. Tathāgatassa kho, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. Ākaṅkhamāno, ānanda, tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā”ti.
Evampi kho āyasmā ānando bhagavatā oḷārike nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṃ; na bhagavantaṃ yāci– “tiṭṭhatu, bhante, bhagavā kappaṃ, tiṭṭhatu sugato kappaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānan”ti yathā taṃ mārena pariyuṭṭhitacitto.
Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi– “gaccha kho tvaṃ, ānanda, yassa dāni kālaṃ maññasī”ti. “Evaṃ, bhante”ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā avidūre aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi. Atha kho māro pāpimā, acirapakkante āyasmante ānande, yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavoca– “parinibbātu dāni, bhante, bhagavā, parinibbātu dāni sugato! Parinibbānakālo dāni, bhante, bhagavato. Bhāsitā kho panesā, bhante, bhagavatā vācā– ‘na tāvāhaṃ, pāpima parinibbāyissāmi yāva me bhikkhū na sāvakā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammappaṭipannā sāmīcippaṭipannā anudhammacārino, sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññapessanti paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti, uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahitaṃ niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desessantī’”ti.
Santi kho pana, bhante, etarahi bhikkhū bhagavato sāvakā viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammappaṭipannā sāmīcippaṭipannā anudhammacārino, sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhanti desenti paññapenti paṭṭhapenti vivaranti vibhajanti uttānīkaronti, uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahitaṃ niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desenti. Parinibbātu dāni, bhante, bhagavā, parinibbātu dāni, sugato! Parinibbānakālo dāni, bhante, bhagavato.
“Bhāsitā kho panesā, bhante, bhagavatā vācā– ‘na tāvāhaṃ, pāpima, parinibbāyissāmi yāva me bhikkhuniyo na sāvikā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammappaṭipannā sāmīcippaṭipannā anudhammacāriniyo, sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññapessanti paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti, uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahitaṃ niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desessantī’”ti.
“Santi kho pana, bhante, etarahi bhikkhuniyo bhagavato sāvikā viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammappaṭipannā sāmīcippaṭipannā anudhammacāriniyo, sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhanti desenti paññapenti paṭṭhapenti vivaranti vibhajanti uttānīkaronti, uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahitaṃ niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desenti. Parinibbātu dāni, bhante, bhagavā, parinibbātu dāni, sugato! Parinibbānakālo dāni, bhante, bhagavato.
“Bhāsitā kho panesā, bhante, bhagavatā vācā– ‘na tāvāhaṃ, pāpima, parinibbāyissāmi yāva me upāsakā …pe… yāva me upāsikā na sāvikā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammappaṭipannā sāmīcippaṭipannā anudhammacāriniyo, sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññapessanti paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti, uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahitaṃ niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desessantī’”ti.
“Santi kho pana, bhante, etarahi upāsakā …pe… upāsikā bhagavato sāvikā viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammappaṭipannā sāmīcippaṭipannā anudhammacāriniyo sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhanti desenti paññapenti paṭṭhapenti vivaranti vibhajanti uttānīkaronti, uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahitaṃ niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desenti. Parinibbātu dāni, bhante, bhagavā, parinibbātu dāni, sugato! Parinibbānakālo dāni, bhante, bhagavato.
“Bhāsitā kho panesā, bhante, bhagavatā vācā– ‘na tāvāhaṃ, pāpima, parinibbāyissāmi yāva me idaṃ brahmacariyaṃ na iddhañceva bhavissati phītañca vitthāritaṃ bāhujaññaṃ puthubhūtaṃ yāva devamanussehi suppakāsitan’ti. Tayidaṃ, bhante, bhagavato brahmacariyaṃ iddhañceva phītañca vitthāritaṃ bāhujaññaṃ puthubhūtaṃ yāva devamanussehi suppakāsitaṃ. Parinibbātu dāni, bhante, bhagavā, parinibbātu dāni sugato. Parinibbānakālo dāni, bhante, bhagavato”ti.
Evaṃ vutte bhagavā māraṃ pāpimantaṃ etadavoca– “appossukko tvaṃ, pāpima, hohi. Na ciraṃ tathāgatassa parinibbānaṃ bhavissati. Ito tiṇṇaṃ māsānaṃ accayena tathāgato parinibbāyissatī”ti. Atha kho bhagavā cāpāle cetiye sato sampajāno āyusaṅkhāraṃ ossaji. Ossaṭṭhe ca bhagavatā āyusaṅkhāre mahābhūmicālo ahosi bhiṃsanako lomahaṃso, devadundubhiyo ca phaliṃsu. Atha kho bhagavā etamatthaṃ viditvā tāyaṃ velāyaṃ imaṃ udānaṃ udānesi–
“Tulamatulañca sambhavaṃ, bhavasaṅkhāramavassaji muni.
Ajjhattarato samāhito, abhindi kavacamivattasambhavan”ti. Dasamaṃ.
Cāpālavaggo paṭhamo.
Tassuddānaṃ–
Apārāpi viraddho ca, ariyā nibbidāpi ca;
Padesaṃ samattaṃ bhikkhu, buddhaṃ ñāṇañca cetiyanti.