中部83經/麻額提婆經(王品[9])(莊春江譯)[MA.67, AA.50.4]
被我這麼聽聞：
有一次，
世尊住在彌梯拉之麻額提婆的芒果園。
那時，世尊在某處顯露微笑。
那時，
尊者阿難想這個：
「什麼因、什麼
緣，世尊有微笑的顯露呢？諸如來不無原因地顯露微笑。」
那時，尊者阿難置(作)上衣到一邊肩膀，向世尊
合掌鞠躬後，對世尊說這個：
「
大德！什麼因、什麼緣，世尊有微笑的顯露呢？諸如來不無原因地顯露微笑。」
「阿難！從前，就在彌梯拉有一位國王名叫麻額提婆，他是
如法法王，住立在法上的大王，在
婆羅門屋主們中，在諸城鎮連同諸地方中實行法，在十四、十五與
半月的第八日入布薩。阿難！那時，經過好幾年、好幾百年、好幾千年，麻額提婆王召喚
理髮師：
『親愛的理髮師！當你如果看見在我的頭上已生的白髮時，那時，告訴我。』
『是的，陛下。』阿難！理髮師回答麻額提婆王。
阿難！經過好幾年、好幾百年、好幾千年，理髮師看見在麻額提婆王的頭上已生的白髮，看見後，對麻額提婆王說這個：
『陛下的
天使已出現，在頭上已生的白髮被看見。』
『親愛的理髮師！那樣的話，以小鑷子徹底地拔起白髮後，請你使之留置在我的合掌上。』
『是的，陛下。』阿難！理髮師回答麻額提婆王後，以小鑷子徹底地拔起那些白髮後，使之留置在麻額提婆王的合掌上。(308)
阿難！那時，麻額提婆王給與理髮師最上的村落後，使[人]召喚長子王子後，說這個：
『王子兒！我的天使已出現，在頭上已生的白髮被看見，又，我已受用人的諸欲，是要遍求天之諸欲的時候，來！王子兒！請你繼承這個王位，而我剃除髮鬚、裹上
袈裟衣後，將
從在家出家成為無家者。王子兒！那樣的話，當你如果也看見在頭上已生的白髮時，那時，給與理髮師最上的村落後，在王位上善教誡長子王子後，剃除髮鬚、裹上袈裟衣後，從在家出家成為無家者。你應該隨轉起凡被我設置的這個
善的行法，你不要成為我的
最後的男子。王子兒！在凡存在一對男子時，有像這樣善的行法的斷絕，他成為他們的最後的男子。王子兒！因此，我對你這麼說：「你應該隨轉起凡被我設置的這個善的行法，你不要成為我的最後的男子。」』
阿難，那時，麻額提婆王給與理髮師最上的村落後，在王位上善教誡長子王子後，就在這個麻額提婆芒果園剃除髮鬚、裹上袈裟衣後，從在家出家成為無家者。他以與慈俱行之心遍滿一方後而住，像這樣第二的，像這樣第三的，像這樣第四的，像這樣上下、橫向、到處，以對一切如對自己，以與慈俱行的、廣大的、變大的、無量的、無怨恨的、無瞋害的心遍滿全部世間後而住；以與悲俱行之心……以與喜悅俱行之心……以與
平靜俱行之心遍滿一方後而住，像這樣第二的，像這樣第三的，像這樣第四的，像這樣上下、橫向、到處，以對一切如對自己，以與平靜俱行的、廣大的、變大的、無量的、無怨恨的、無瞋害的心遍滿全部世間後而住。
阿難！又，麻額提婆王玩八萬四千年男童遊戲，使做八萬四千年
副王位，使做八萬四千年王位，就在這麻額提婆芒果園從在家出家成為無家者，行
梵行八萬四千年，他
修習四
梵住後，以身體的崩解，死後成為到達梵天世界者。(309)
阿難！那時，經過好幾年、好幾百年、好幾千年，麻額提婆王的兒子召喚理髮師：『親愛的理髮師！當你如果看見在我的頭上已生的白髮時，那時，告訴我。』
『是的，陛下。』阿難！理髮師回答麻額提婆王的兒子。
阿難！經過好幾年、好幾百年、好幾千年，理髮師看見在麻額提婆王兒子的頭上已生的白髮，看見後，對麻額提婆王的兒子說這個：『陛下的天使已出現，在頭上已生的白髮被看見。』
『親愛的理髮師！那樣的話，以小鑷子徹底地拔起白髮後，請你使之留置在我的合掌上。』
『是的，陛下。』阿難！理髮師回答麻額提婆王的兒子後，以小鑷子徹底地拔起白髮後，使之留置在麻額提婆王的兒子的合掌上。
阿難！那時，麻額提婆王的兒子給與理髮師最上的村落後，使[人]召喚長子王子後，說這個：『王子兒！我的天使已出現，在頭上已生的白髮被看見，又，我已受用人的諸欲，是要遍求天之諸欲的時候，來！王子兒！請你繼承這個王位，而我剃除髮鬚、裹上袈裟衣後，將從在家出家成為無家者。王子兒！那樣的話，當你如果也看見在頭上已生的白髮時，那時，給與理髮師最上的村落後，在王位上善教誡長子王子後，剃除髮鬚、裹上袈裟衣後，從在家出家成為無家者。你應該隨轉起凡被我設置的這個善的行法，你不要成為我的最後的男子。王子兒！在凡存在一對男子時，有像這樣善的行法的斷絕，他成為他們的最後的男子。王子兒！因此，我對你這麼說：「你應該隨轉起凡被我設置的這個善的行法，你不要成為我的最後的男子。」』
阿難，那時，麻額提婆王的兒子給與理髮師最上的村落後，在王位上善教誡長子王子後，就在這麻額提婆芒果園剃除髮鬚、裹上袈裟衣後，從在家出家成為無家者。他以與慈俱行之心遍滿一方後而住，像這樣第二的，像這樣第三的，像這樣第四的，像這樣上下、橫向、到處，以對一切如對自己，以與慈俱行的、廣大的、變大的、無量的、無怨恨的、無瞋害的心遍滿全部世間後而住；以與悲俱行之心……（中略）以與喜悅俱行之心……（中略）以與平靜俱行之心遍滿一方後而住，像這樣第二的，像這樣第三的，像這樣第四的，像這樣上下、橫向、到處，以對一切如對自己，以與平靜俱行的、廣大的、變大的、無量的、無怨恨的、無瞋害的心遍滿全部世間後而住。
阿難！麻額提婆王的兒子玩了八萬四千年男童遊戲，使八萬四千年副王位作了，使八萬四千年王位作了，就在這麻額提婆芒果園從在家出家成為無家者，行梵行八萬四千年，他修習四梵住後，以身體的崩解，死後成為到達梵天世界者。(310)
阿難！麻額提婆王的子孫們有那個的傳承，八萬四千位國王就在這麻額提婆芒果園剃除髮鬚、裹上袈裟衣後，從在家出家成為無家者，他們以與慈俱行之心遍滿一方後而住，像這樣第二的，像這樣第三的，像這樣第四的，像這樣上下、橫向、到處，以對一切如對自己，以與慈俱行的、廣大的、變大的、無量的、無怨恨的、無瞋害的心遍滿全部世間後而住；以與悲俱行之心……以與喜悅俱行之心……以與平靜俱行之心遍滿一方後而住，像這樣第二的，像這樣第三的，像這樣第四的，像這樣上下、橫向、到處，以對一切如對自己，以與平靜俱行的、廣大的、變大的、無量的、無怨恨的、無瞋害的心遍滿全部世間後而住。他們玩了八萬四千年男童遊戲，使八萬四千年副王位作了，使八萬四千年王位作了，就在這麻額提婆芒果園從在家出家成為無家者，行梵行八萬四千年，他們修習四梵住後，以身體的崩解，死後成為到達梵天世界者。尼彌王是他們的最後的如法法王，住立在法上的大王，在婆羅門屋主們中，在諸城鎮連同諸地方中實行法，在十四、十五與半月的第八日入布薩。(311)
阿難！從前，當三十三天諸天在善法堂集會共坐時，這個談論中間出現：『
先生！確實是毘提訶人的利得，先生！確實是毘提訶人的善得的，尼彌王是如法法王，住立在法上的大王，在婆羅門屋主們中，在諸城鎮連同諸地方中實行法，在十四、十五與半月的第八日入布薩。』阿難，那時，天帝釋召喚三十三天諸天：『
親愛的先生們！你們會想要見尼彌王嗎？』『親愛的先生！我們想要見尼彌王。』阿難！當時，尼彌王在十五那個布薩日洗頭，到布薩的殊勝高樓上層坐下。阿難！那時，天帝釋就猶如有力氣的男子伸直彎曲的手臂，或彎曲伸直的手臂，就像這樣在三十三天諸天中消失，出現在尼彌王的面前。阿難！那時，天帝釋對尼彌王說這個：『大王！是你的利得，大王！是你的善得的，大王！三十三天諸天在善法堂集會共坐，有稱讚的樣子：「先生！確實是毘提訶人的利得，先生！確實是毘提訶人的善得的，尼彌王是如法法王，住立在法上的大王，在婆羅門屋主們中，在諸城鎮連同諸地方中實行法，在十四、十五與半月的第八日入布薩。」大王！三十三天諸天是想要見你者，大王！我將為那個你派遣連結千匹駿馬的馬車，大王！你應該不疑慮地登上天之車乘。』阿難！那時，尼彌王以沈默狀態同意。(312)
阿難！那時，天帝釋知道尼彌王的同意後，就猶如有力氣的男子伸直彎曲的手臂，或彎曲伸直的手臂，就像這樣在尼彌王面前中消失，出現在三十三天諸天中。阿難，那時，天帝釋召喚戰車御車手摩得利：『來！親愛的摩得利！你使連結千匹駿馬的馬車準備、去見尼彌王後，請你這麼說：「大王！這連結千匹駿馬的馬車被天帝釋為你派遣，大王！你應該不疑慮地登上天之車乘。」』『是的，
你的[話]是吉祥的。』阿難！那時，戰車御車手摩得利回答天帝釋後，使連結千匹駿馬的馬車準備、去見尼彌王後，說這個：『大王！這連結千匹駿馬的馬車被天帝釋為你派遣，大王！你應該不疑慮地登上天之車乘。大王！但，我以哪個帶領：經惡業者們感受惡業的果報之處，或經善業者們感受善業的果報之處呢？』『摩得利！請你就以兩者帶領我。』阿難！那時，戰車御車手摩得利使尼彌王進入善法堂集會所。阿難！那時，天帝釋看見正從遠處到來的尼彌王。看見後，對尼彌王說這個：『來！大王！
歡迎！大王！大王！想見你的三十三天諸天在善法堂集會共坐，有稱讚的樣子：「先生！確實是毘提訶人的利得，先生！確實是毘提訶人的善得的，尼彌王是如法法王，住立在法上的大王，在婆羅門屋主們中，在諸城鎮連同諸地方中實行法，在十四、十五與半月的第八日入布薩。」大王！三十三天諸天是想要見你者，大王！請你在諸天中以天威大喜樂。』『夠了！親愛的先生！請他就帶領我回彌梯拉那裡，像這樣，我在婆羅門屋主們中，在諸城鎮連同諸地方中將實行法，在十四、十五與半月的第八日入布薩。』(313)
阿難！那時，天帝釋召喚戰車御車手摩得利：『來！親愛的摩得利！使連結千匹駿馬的馬車準備後，請你就帶領尼彌王回彌梯拉那裡。』『是的，你的[話]是吉祥的。』阿難！那時，戰車御車手摩得利回答天帝釋後，使連結千匹駿馬的馬車準備後，就帶領尼彌王回彌梯拉那裡。阿難！在那裡，尼彌王在婆羅門屋主們中，在諸城鎮連同諸地方中實行法，在十四、十五與半月的第八日入布薩。
阿難！那時，經過好幾年、好幾百年、好幾千年，尼彌王召喚理髮師：『親愛的理髮師！親愛的理髮師！當你如果看見在我的頭上已生的白髮時，那時，告訴我。』
『是的，陛下。』阿難！理髮師回答尼彌王。
阿難！經過好幾年、好幾百年、好幾千年，理髮師看見在尼彌王的頭上已生的白髮，看見後，對尼彌王說這個：『天使已出現，在頭上已生的白髮被看見。』
『親愛的理髮師！那樣的話，以小鑷子徹底地拔起白髮後，請你使之留置在我的合掌上』
『是的，陛下。』阿難！理髮師回答尼彌王後，以小鑷子徹底地拔起那些白髮後，使之留置在尼彌王的合掌上。
阿難！那時，尼彌王給與理髮師最上的村落後，使[人]召喚長子王子後，說這個：
『王子兒！我的天使已出現，在頭上已生的白髮被看見，又，我已受用人的諸欲，是要遍求天之諸欲的時候，來！王子兒！請你繼承這個王位，而我剃除髮鬚、裹上袈裟衣後，將從在家出家成為無家者。王子兒！那樣的話，當你如果也看見在頭上已生的白髮時，那時，給與理髮師最上的村落後，在王位上善教誡長子王子後，剃除髮鬚、裹上袈裟衣後，從在家出家成為無家者。你應該隨轉起凡被我設置的這個善的行法，你不要成為我的最後的男子。王子兒！在凡存在一對男子時，有像這樣善的行法的斷絕，他成為他們的最後的男子。王子兒！因此，我對你這麼說：「你應該隨轉起凡被我設置的這個善的行法，你不要成為我的最後的男子。」』(314)
阿難，那時，尼彌王給與理髮師最上的村落後，在王位上善教誡長子王子後，就在這個麻額提婆芒果園剃除髮鬚、裹上袈裟衣後，從在家出家成為無家者。他以與慈俱行之心遍滿一方後而住，像這樣第二的，像這樣第三的，像這樣第四的，像這樣上下、橫向、到處，以對一切如對自己，以與慈俱行的、廣大的、變大的、無量的、無怨恨的、無瞋害的心遍滿全部世間後而住；以與悲俱行之心……以與喜悅俱行之心……以與平靜俱行之心遍滿一方後而住，像這樣第二的，像這樣第三的，像這樣第四的，像這樣上下、橫向、到處，以對一切如對自己，以與平靜俱行的、廣大的、變大的、無量的、無怨恨的、無瞋害的心遍滿全部世間後而住。
阿難！尼彌王玩了八萬四千年男童遊戲，使八萬四千年副王位作了，使八萬四千年王位作了，就在這麻額提婆芒果園從在家出家成為無家者，行梵行八萬四千年，他修習四梵住後，以身體的崩解，死後成為到達梵天世界者。
阿難！又，尼彌王的兒子名叫葛拉樂若那葛，他不從在家出家成為無家者，他斷絕那個善的行法，他成為他們的最後的男子。(315)
阿難！又，你們會這麼想：『那時設置那個善的行法的麻額提婆王當然是其他人。』阿難！但這不應該被看作這樣，那時，我是麻額提婆王(，我設置那個善的行法)，那個善的行法被我設置，後來的人使之隨轉起。阿難！但，那個善的行法不對
厭、不對
離貪、不對
滅、不對寂靜、不對證智、不對
正覺、不對涅槃轉起，最多只有梵天世界的往生。阿難！但，現在這個善的行法被我設置，對
一向的厭、對離貪、對滅、對寂靜、對證智、對正覺、對涅槃轉起。阿難！而現在哪個善的行法被我設置，對一向的厭、對離貪、對滅、對寂靜、對證智、對正覺、對涅槃轉起呢？就是這
八支聖道，即：正見、正志、正語、正業、正命、正精進、正念、正定，阿難！現在這個善的行法被我設置，對一向的厭、對離貪、對滅、對寂靜、對證智、對正覺、對涅槃轉起。阿難！因此，我對你們這麼說：你們應該隨轉起凡被我設置的這個善的行法，你們不要成為我的最後的男子。阿難！在凡
存在一對男子時，有像這樣善的行法的斷絕，他成為他們的最後的男子。阿難！因此，我對你們這麼說：你們應該隨轉起凡被我設置的這個善的行法，你們不要成為我的最後的男子。」
世尊說這個，悅意的尊者阿難歡喜世尊的所說。(316)
麻額提婆經第三終了。
MN.83/(3) Maghadevasuttaṃ
308. Evaṃ me sutaṃ– ekaṃ samayaṃ bhagavā mithilāyaṃ viharati maghadeva-ambavane. Atha kho bhagavā aññatarasmiṃ padese sitaṃ pātvākāsi. Atha kho āyasmato ānandassa etadahosi– “ko nu kho hetu, ko paccayo bhagavato sitassa pātukammāya? Na akāraṇena tathāgatā sitaṃ pātukarontī”ti. Atha kho āyasmā ānando ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā yena bhagavā tenañjaliṃ paṇāmetvā bhagavantaṃ etadavoca– “ko nu kho, bhante, hetu, ko paccayo bhagavato sitassa pātukammāya? Na akāraṇena tathāgatā sitaṃ pātukarontī”ti. “Bhūtapubbaṃ, ānanda, imissāyeva mithilāyaṃ rājā ahosi maghadevo nāma dhammiko dhammarājā dhamme ṭhito mahārājā; dhammaṃ carati brāhmaṇagahapatikesu negamesu ceva jānapadesu ca; uposathañca upavasati cātuddasiṃ pañcadasiṃ aṭṭhamiñca pakkhassa. Atha kho, ānanda, rājā maghadevo bahūnaṃ vassānaṃ bahūnaṃ vassasatānaṃ bahūnaṃ vassasahassānaṃ accayena kappakaṃ āmantesi– ‘yadā me, samma kappaka, passeyyāsi sirasmiṃ palitāni jātāni, atha me āroceyyāsī’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, ānanda, kappako rañño maghadevassa paccassosi. Addasā kho, ānanda, kappako bahūnaṃ vassānaṃ bahūnaṃ vassasatānaṃ bahūnaṃ vassasahassānaṃ accayena rañño maghadevassa sirasmiṃ palitāni jātāni. Disvāna rājānaṃ maghadevaṃ etadavoca– ‘pātubhūtā kho devassa devadūtā, dissanti sirasmiṃ palitāni jātānī’ti. ‘Tena hi, samma kappaka, tāni palitāni sādhukaṃ saṇḍāsena uddharitvā mama añjalismiṃ patiṭṭhāpehī’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, ānanda, kappako rañño maghadevassa paṭissutvā tāni palitāni sādhukaṃ saṇḍāsena uddharitvā rañño maghadevassa añjalismiṃ patiṭṭhāpesi.
309. “Atha kho, ānanda, rājā maghadevo kappakassa gāmavaraṃ datvā jeṭṭhaputtaṃ kumāraṃ āmantāpetvā etadavoca– ‘pātubhūtā kho me, tāta kumāra, devadūtā; dissanti sirasmiṃ palitāni jātāni; bhuttā kho pana me mānusakā kāmā; samayo dibbe kāme pariyesituṃ. Ehi tvaṃ, tāta kumāra, imaṃ rajjaṃ paṭipajja. Ahaṃ pana kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāmi. Tena hi, tāta kumāra, yadā tvampi passeyyāsi sirasmiṃ palitāni jātāni, atha kappakassa gāmavaraṃ datvā jeṭṭhaputtaṃ kumāraṃ sādhukaṃ rajje samanusāsitvā kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyyāsi. Yena me idaṃ kalyāṇaṃ vattaṃ nihitaṃ anuppavatteyyāsi, mā kho me tvaṃ antimapuriso ahosi. Yasmiṃ kho, tāta kumāra, purisayuge vattamāne evarūpassa kalyāṇassa vattassa samucchedo hoti so tesaṃ antimapuriso hoti. Taṃ tāhaṃ, tāta kumāra, evaṃ vadāmi – yena me idaṃ kalyāṇaṃ vattaṃ nihitaṃ anuppavatteyyāsi, mā kho me tvaṃ antimapuriso ahosī’ti. Atha kho, ānanda, rājā maghadevo kappakassa gāmavaraṃ datvā jeṭṭhaputtaṃ kumāraṃ sādhukaṃ rajje samanusāsitvā imasmiṃyeva maghadeva-ambavane kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbaji. So mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā vihāsi, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ; iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyābajjhena pharitvā vihāsi. Karuṇāsahagatena cetasā… muditāsahagatena cetasā… upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā vihāsi, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ; iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyābajjhena pharitvā vihāsi.
“Rājā kho panānanda, maghadevo caturāsītivassasahassāni kumārakīḷitaṃ kīḷi, caturāsītivassasahassāni oparajjaṃ kāresi, caturāsītivassasahassāni rajjaṃ kāresi, caturāsītivassasahassāni imasmiṃyeva maghadeva-ambavane agārasmā anagāriyaṃ pabbajito brahmacariyamacari. So cattāro brahmavihāre bhāvetvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā brahmalokūpago ahosi.
310. “Atha kho rañño, ānanda, maghadevassa putto bahūnaṃ vassānaṃ bahūnaṃ vassasatānaṃ bahūnaṃ vassasahassānaṃ accayena kappakaṃ āmantesi– ‘yadā me, samma kappaka, passeyyāsi sirasmiṃ palitāni jātāni, atha kho āroceyyāsī’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, ānanda, kappako rañño maghadevassa puttassa paccassosi. Addasā kho, ānanda, kappako bahūnaṃ vassānaṃ bahūnaṃ vassasatānaṃ bahūnaṃ vassasahassānaṃ accayena rañño maghadevassa puttassa sirasmiṃ palitāni jātāni. Disvāna rañño maghadevassa puttaṃ etadavoca– ‘pātubhūtā kho devassa devadūtā; dissanti sirasmiṃ palitāni jātānī’ti. ‘Tena hi, samma kappaka, tāni palitāni sādhukaṃ saṇḍāsena uddharitvā mama añjalismiṃ patiṭṭhāpehī’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, ānanda, kappako rañño maghadevassa puttassa paṭissutvā tāni palitāni sādhukaṃ saṇḍāsena uddharitvā rañño maghadevassa puttassa añjalismiṃ patiṭṭhāpesi.
“Atha kho, ānanda, rañño maghadevassa putto kappakassa gāmavaraṃ datvā jeṭṭhaputtaṃ kumāraṃ āmantāpetvā etadavoca– ‘pātubhūtā kho, me, tāta kumāra, devadūtā; dissanti sirasmiṃ palitāni jātāni; bhuttā kho pana me mānusakā kāmā; samayo dibbe kāme pariyesituṃ. Ehi tvaṃ, tāta kumāra, imaṃ rajjaṃ paṭipajja. Ahaṃ pana kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāmi. Tena hi, tāta kumāra, yadā tvampi passeyyāsi sirasmiṃ palitāni jātāni, atha kappakassa gāmavaraṃ datvā jeṭṭhaputtaṃ kumāraṃ sādhukaṃ rajje samanusāsitvā kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyyāsi. Yena me idaṃ kalyāṇaṃ vattaṃ nihitaṃ anuppavatteyyāsi, mā kho me tvaṃ antimapuriso ahosi. Yasmiṃ kho, tāta kumāra, purisayuge vattamāne evarūpassa kalyāṇassa vattassa samucchedo hoti so tesaṃ antimapuriso hoti. Taṃ tāhaṃ, tāta kumāra, evaṃ vadāmi – yena me idaṃ kalyāṇaṃ vattaṃ nihitaṃ anuppavatteyyāsi, mā kho me tvaṃ antimapuriso ahosī’ti. Atha kho, ānanda, rañño maghadevassa putto kappakassa gāmavaraṃ datvā jeṭṭhaputtaṃ kumāraṃ sādhukaṃ rajje samanusāsitvā imasmiṃyeva maghadeva-ambavane kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbaji. So mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā vihāsi, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ; iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyābajjhena pharitvā vihāsi. Karuṇāsahagatena cetasā… muditāsahagatena cetasā… upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā vihāsi, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ; iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyābajjhena pharitvā vihāsi. Rañño kho panānanda, maghadevassa putto caturāsītivassasahassāni kumārakīḷitaṃ kīḷi, caturāsītivassasahassāni oparajjaṃ kāresi, caturāsītivassasahassāni rajjaṃ kāresi, caturāsītivassasahassāni imasmiṃyeva maghadeva-ambavane agārasmā anagāriyaṃ pabbajito brahmacariyamacari. So cattāro brahmavihāre bhāvetvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā brahmalokūpago ahosi.
311. “Rañño kho panānanda, maghadevassa puttapaputtakā tassa paramparā caturāsītirājasahassāni imasmiṃyeva maghadeva-ambavane kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajiṃsu. Te mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā vihariṃsu, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ; iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyābajjhena pharitvā vihariṃsu. Karuṇāsahagatena cetasā… muditāsahagatena cetasā… upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā vihariṃsu, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ; iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyābajjhena pharitvā vihariṃsu. Caturāsītivassasahassāni kumārakīḷitaṃ kīḷiṃsu, caturāsītivassasahassāni oparajjaṃ kāresuṃ, caturāsītivassasahassāni rajjaṃ kāresuṃ, caturāsītivassasahassāni imasmiṃyeva maghadeva-ambavane agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā brahmacariyamacariṃsu. Te cattāro brahmavihāre bhāvetvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā brahmalokūpagā ahesuṃ. Nimi tesaṃ rājā pacchimako ahosi dhammiko dhammarājā dhamme ṭhito mahārājā; dhammaṃ carati brāhmaṇagahapatikesu negamesu ceva jānapadesu ca; uposathañca upavasati cātuddasiṃ pañcadasiṃ aṭṭhamiñca pakkhassa.
312. “Bhūtapubbaṃ, ānanda, devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sudhammāyaṃ sabhāyaṃ sannisinnānaṃ sannipatitānaṃ ayamantarākathā udapādi– ‘lābhā vata, bho, videhānaṃ, suladdhaṃ vata, bho, videhānaṃ, yesaṃ nimi rājā dhammiko dhammarājā dhamme ṭhito mahārājā; dhammaṃ carati brāhmaṇagahapatikesu negamesu ceva jānapadesu ca; uposathañca upavasati cātuddasiṃ pañcadasiṃ aṭṭhamiñca pakkhassā’ti. Atha kho, ānanda, sakko devānamindo deve tāvatiṃse āmantesi– ‘iccheyyātha no tumhe, mārisā, nimiṃ rājānaṃ daṭṭhun’ti? ‘Icchāma mayaṃ, mārisa, nimiṃ rājānaṃ daṭṭhun’ti. Tena kho pana, ānanda, samayena nimi rājā tadahuposathe pannarase sīsaṃnhāto uposathiko uparipāsādavaragato nisinno hoti. Atha kho, ānanda, sakko devānamindo– seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya, evameva– devesu tāvatiṃsesu antarahito nimissa rañño pamukhe pāturahosi. Atha kho, ānanda, sakko devānamindo nimiṃ rājānaṃ etadavoca– ‘lābhā te, mahārāja, suladdhaṃ te, mahārāja. Devā, mahārāja, tāvatiṃsā sudhammāyaṃ sabhāyaṃ kittayamānarūpā sannisinnā– “lābhā vata, bho, videhānaṃ, suladdhaṃ vata, bho, videhānaṃ, yesaṃ nimi rājā dhammiko dhammarājā dhamme ṭhito mahārājā; dhammaṃ carati brāhmaṇagahapatikesu negamesu ceva jānapadesu ca; uposathañca upavasati cātuddasiṃ pañcadasiṃ aṭṭhamiñca pakkhassā”ti. Devā te, mahārāja, tāvatiṃsā dassanakāmā. Tassa te ahaṃ, mahārāja, sahassayuttaṃ ājaññarathaṃ pahiṇissāmi; abhiruheyyāsi, mahārāja, dibbaṃ yānaṃ avikampamāno’ti. Adhivāsesi kho, ānanda, nimi rājā tuṇhībhāvena.
313. “Atha kho, ānanda, sakko devānamindo nimissa rañño adhivāsanaṃ viditvā– seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya, evameva– nimissa rañño pamukhe antarahito devesu tāvatiṃsesu pāturahosi. Atha kho, ānanda, sakko devānamindo mātaliṃ saṅgāhakaṃ āmantesi– ‘ehi tvaṃ, samma mātali, sahassayuttaṃ ājaññarathaṃ yojetvā nimiṃ rājānaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadehi– ayaṃ te, mahārāja, sahassayutto ājaññaratho sakkena devānamindena pesito; abhiruheyyāsi, mahārāja, dibbaṃ yānaṃ avikampamāno’ti. ‘Evaṃ, bhaddantavā’ti kho, ānanda, mātali saṅgāhako sakkassa devānamindassa paṭissutvā sahassayuttaṃ ājaññarathaṃ yojetvā nimiṃ rājānaṃ upasaṅkamitvā etadavoca– ‘ayaṃ te, mahārāja, sahassayutto ājaññaratho sakkena devānamindena pesito; abhiruha, mahārāja, dibbaṃ yānaṃ avikampamāno. Api ca, mahārāja, katamena taṃ nemi, yena vā pāpakammā pāpakānaṃ kammānaṃ vipākaṃ paṭisaṃvedenti, yena vā kalyāṇakammā kalyāṇakammānaṃ vipākaṃ paṭisaṃvedentī’ti? ‘Ubhayeneva maṃ, mātali, nehī’ti. Sampavesesi kho, ānanda, mātali, saṅgāhako nimiṃ rājānaṃ sudhammaṃ sabhaṃ. Addasā kho, ānanda, sakko devānamindo nimiṃ rājānaṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna nimiṃ rājānaṃ etadavoca– ‘ehi kho, mahārāja. Svāgataṃ, mahārāja. Devā te dassanakāmā, mahārāja, tāvatiṃsā sudhammāyaṃ sabhāyaṃ kittayamānarūpā sannisinnā– “lābhā vata, bho, videhānaṃ, suladdhaṃ vata, bho, videhānaṃ, yesaṃ nimi rājā dhammiko dhammarājā dhamme ṭhito mahārājā; dhammaṃ carati brāhmaṇagahapatikesu negamesu ceva jānapadesu ca; uposathañca upavasati cātuddasiṃ pañcadasiṃ aṭṭhamiñca pakkhassā”ti. Devā te, mahārāja, tāvatiṃsā dassanakāmā Abhirama, mahārāja, devesu devānubhāvenā’ti. ‘Alaṃ, mārisa, tattheva maṃ mithilaṃ paṭinetu. Tathāhaṃ dhammaṃ carissāmi brāhmaṇagahapatikesu negamesu ceva jānapadesu ca; uposathañca upavasāmi cātuddasiṃ pañcadasiṃ aṭṭhamiñca pakkhassā’ti.
314. “Atha kho, ānanda, sakko devānamindo mātaliṃ saṅgāhakaṃ āmantesi– ‘ehi tvaṃ, samma mātali, sahassayuttaṃ ājaññarathaṃ yojetvā nimiṃ rājānaṃ tattheva mithilaṃ paṭinehī’ti. ‘Evaṃ, bhaddantavā’ti kho, ānanda, mātali saṅgāhako sakkassa devānamindassa paṭissutvā sahassayuttaṃ ājaññarathaṃ yojetvā nimiṃ rājānaṃ tattheva mithilaṃ paṭinesi. Tatra sudaṃ, ānanda, nimi rājā dhammaṃ carati brāhmaṇagahapatikesu negamesu ceva jānapadesu ca, uposathañca upavasati cātuddasiṃ pañcadasiṃ aṭṭhamiñca pakkhassāti. Atha kho, ānanda, nimi rājā bahūnaṃ vassānaṃ bahūnaṃ vassasatānaṃ bahūnaṃ vassasahassānaṃ accayena kappakaṃ āmantesi– ‘yadā me, samma kappaka, passeyyāsi sirasmiṃ palitāni jātāni, atha me āroceyyāsī’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, ānanda, kappako nimissa rañño paccassosi. Addasā kho, ānanda, kappako bahūnaṃ vassānaṃ bahūnaṃ vassasatānaṃ bahūnaṃ vassasahassānaṃ accayena nimissa rañño sirasmiṃ palitāni jātāni. Disvāna nimiṃ rājānaṃ etadavoca– ‘pātubhūtā kho devassa devadūtā; dissanti sirasmiṃ palitāni jātānī’ti. ‘Tena hi, samma kappaka, tāni palitāni sādhukaṃ saṇḍāsena uddharitvā mama añjalismiṃ patiṭṭhāpehī’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, ānanda, kappako nimissa rañño paṭissutvā tāni palitāni sādhukaṃ saṇḍāsena uddharitvā nimissa rañño añjalismiṃ patiṭṭhāpesi. Atha kho, ānanda, nimi rājā kappakassa gāmavaraṃ datvā jeṭṭhaputtaṃ kumāraṃ āmantāpetvā etadavoca– ‘pātubhūtā kho me, tāta kumāra, devadūtā; dissanti sirasmiṃ palitāni jātāni; bhuttā kho pana me mānusakā kāmā; samayo dibbe kāme pariyesituṃ. Ehi tvaṃ, tāta kumāra, imaṃ rajjaṃ paṭipajja. Ahaṃ pana kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāmi. Tena hi, tāta kumāra, yadā tvampi passeyyāsi sirasmiṃ palitāni jātāni, atha kappakassa gāmavaraṃ datvā jeṭṭhaputtaṃ kumāraṃ sādhukaṃ rajje samanusāsitvā kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyyāsi. Yena me idaṃ kalyāṇaṃ vattaṃ nihitaṃ anuppavatteyyāsi, mā kho me tvaṃ antimapuriso ahosi. Yasmiṃ kho, tāta kumāra, purisayuge vattamāne evarūpassa kalyāṇassa vattassa samucchedo hoti so tesaṃ antimapuriso hoti. Taṃ tāhaṃ, tāta kumāra, evaṃ vadāmi – ‘yena me idaṃ kalyāṇaṃ vattaṃ nihitaṃ anuppavatteyyāsi, mā kho me tvaṃ antimapuriso ahosī’ti.
315. “Atha kho, ānanda, nimi rājā kappakassa gāmavaraṃ datvā jeṭṭhaputtaṃ kumāraṃ sādhukaṃ rajje samanusāsitvā imasmiṃyeva maghadeva-ambavane kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbaji. So mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā vihāsi, tathā dutiyaṃ tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ; iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyābajjhena pharitvā vihāsi. Karuṇāsahagatena cetasā… muditāsahagatena cetasā… upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā vihāsi, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ; iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyābajjhena pharitvā vihāsi. Nimi kho, panānanda, rājā caturāsītivassasahassāni kumārakīḷitaṃ kīḷi, caturāsītivassasahassāni oparajjaṃ kāresi, caturāsītivassasahassāni rajjaṃ kāresi, caturāsītivassasahassāni imasmiṃyeva maghadeva-ambavane agārasmā anagāriyaṃ pabbajito brahmacariyamacari. So cattāro brahmavihāre bhāvetvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā brahmalokūpago ahosi. Nimissa kho panānananda rañño kaḷārajanako nāma putto ahosi. Na so agārasmā anagāriyaṃ pabbaji. So taṃ kalyāṇaṃ vattaṃ samucchindi. So tesaṃ antimapuriso ahosi.
316. “Siyā kho pana te, ānanda, evamassa– ‘añño nūna tena samayena rājā maghadevo ahosi, yena taṃ kalyāṇaṃ vattaṃ nihitan’ti. Na kho panetaṃ, ānanda, evaṃ daṭṭhabbaṃ. Ahaṃ tena samayena rājā maghadevo ahosiṃ. (ahaṃ taṃ kalyāṇaṃ vattaṃ nihiniṃ,) mayā taṃ kalyāṇaṃ vattaṃ nihitaṃ; pacchimā janatā anuppavattesi. Taṃ kho panānanda, kalyāṇaṃ vattaṃ na nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṃvattati, yāvadeva brahmalokūpapattiyā. Idaṃ kho panānanda, etarahi mayā kalyāṇaṃ vattaṃ nihitaṃ ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati. Katamañcānanda, etarahi mayā kalyāṇaṃ vattaṃ nihitaṃ ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati? Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṃ– sammādiṭṭhi, sammāsaṅkappo, sammāvācā, sammākammanto, sammā-ājīvo, sammāvāyāmo sammāsati, sammāsamādhi. Idaṃ kho, ānanda, etarahi mayā kalyāṇaṃ vattaṃ nihitaṃ ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati. Taṃ vo ahaṃ, ānanda, evaṃ vadāmi – ‘yena me idaṃ kalyāṇaṃ vattaṃ nihitaṃ anuppavatteyyātha, mā kho me tumhe antimapurisā ahuvattha’. Yasmiṃ kho, ānanda, purisayuge vattamāne evarūpassa kalyāṇassa vattassa samucchedo hoti so tesaṃ antimapuriso hoti. Taṃ vo ahaṃ, ānanda, evaṃ vadāmi– ‘yena me idaṃ kalyāṇaṃ vattaṃ nihitaṃ anuppavatteyyātha, mā kho me tumhe antimapurisā ahuvatthā’”ti.
Idamavoca bhagavā. Attamano āyasmā ānando bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti.
Maghadevasuttaṃ niṭṭhitaṃ tatiyaṃ.