中部82經/護國經(王品[9])(莊春江譯)[MA.132]
被我這麼聽聞:
有一次,
世尊與大
比丘僧團一起在俱盧
次第進行遊行地抵達名叫禿勒俱絺羅的俱盧城鎮。禿勒俱絺羅的婆羅門
屋主們聽聞:
「
先生!在俱盧次第進行遊行的釋迦人之子、從釋迦族出家的沙門
喬達摩與大比丘僧團一起已抵達禿勒俱絺羅城,又,對那位喬達摩
尊師,這樣的好名聲已傳播:『像這樣,那位世尊是
阿羅漢、
遍正覺者、
明行具足者、
善逝、
世間知者、
應該被調御人的無上調御者、
天-人們的大師、
佛陀、世尊。』他以證智自作證後,告知這個包括天、魔、梵的世間;包括沙門婆羅門,包括天-人的
世代,他教導開頭是善的、中間是善的、結尾是善的;
有意義的、
有文字的法,他說明完全圓滿、
遍純淨的梵行。又,有像那樣阿羅漢的看見,
那就好了!」
那時,禿勒俱絺羅城的婆羅門屋主們去見世尊。抵達後,一些向世尊
問訊後,在一旁坐下;一些與世尊一起互相問候。交換應該被互相問候的友好交談後,在一旁坐下;一些向世尊
合掌鞠躬後,在一旁坐下;一些在世尊的面前告知姓名後,在一旁坐下;一些沈默地在一旁坐下。世尊對在一旁坐下的禿勒俱絺羅的婆羅門屋主們以法說開示、勸導、鼓勵、
使歡喜。(293)
當時,名叫護國的
善男子正是在那個禿勒俱絺羅中最上家族之子,坐在那個群眾中。那時,善男子護國想這個:「一一如我了知世尊教導的法,以居住的家,這是不容易行
一向圓滿、一向清淨的
磨亮海螺的梵行,讓我剃除髮鬚後,裹上
袈裟衣後,
從在家出家成為無家者。」
那時,被世尊以法說開示、勸導、鼓勵、使歡喜的禿勒俱絺羅的婆羅門屋主們歡喜、
隨喜世尊所說後,從座位起來、向世尊問訊、
作右繞後,離開。
那時,在禿勒俱絺羅的婆羅門屋主們離開不久,善男子護國去見世尊。抵達後,向世尊問訊後,在一旁坐下。在一旁坐下的善男子護國對世尊說這個:「
大德!一一如我了知世尊教導的法,以居住的家,這是不容易行一向圓滿、一向清淨的磨亮海螺之梵行,大德!我想要剃除髮鬚後,裹上袈裟衣後,從在家出家成為無家者,大德!願我得到在世尊的面前出家,願我
得到具足戒,請世尊使我出家。」
「護國!但你被父母允許從在家出家成為無家者?」
「大德!我沒被父母允許從在家出家成為無家者。」
「護國!如來不使沒被父母允許的兒子出家。」
「大德!那個我將像那樣做,如是父母允許我從在家出家成為無家者。」(294)
那時,善男子護國從座位起來、向世尊問訊、作右繞後,去見父母。抵達後,對父母說這個:「爹娘!一一如我了知世尊教導的法,以居住的家,這是不容易行一向圓滿、一向清淨的磨亮海螺之梵行,我想要剃除髮鬚後,裹上袈裟衣後,從在家出家成為無家者,請你們允許我從在家出家成為無家者。」
在這麼說時,善男子護國的父母對善男子護國說這個:
「孩兒護國!你是我們所愛的、合意的獨子,被安樂地成長、被安樂地養育,孩兒護國!你不知道任何苦,即使以你死亡,我們也將不願意地別離,更何況我們將允許活著的你從在家出家成為無家者?」
第二次,善男子護國又……(中略)第三次,善男子護國又對父母說這個:「爹娘!一一如我了知世尊教導的法,以居住的家,這是不容易行一向圓滿、一向清淨的磨亮海螺之梵行,我想要剃除髮鬚後,裹上袈裟衣後,從在家出家成為無家者,請你們允許我從在家出家成為無家者。」第三次,善男子護國的父母對善男子護國又說這個:「孩兒護國!你是我們所愛的、合意的獨子,被安樂地成長、被安樂地養育,孩兒護國!你不知道任何苦,即使以你死亡,我們也將不願意地別離,更何況我們將允許活著的你從在家出家成為無家者?」(295)
那時,善男子護國[想]:「父母不允許我從在家出家成為無家者。」就在那裡躺在未覆蓋的地上[說]:「就在這裡,將是我的死亡或出家。」
那時,善男子護國一餐沒吃,二餐也沒吃,三餐也沒吃,四餐也沒吃,五餐也沒吃,六餐也沒吃,七餐也沒吃。那時,善男子護國的父母對善男子護國說這個:
「孩兒護國!你是我們所愛的、合意的獨子,被安樂地成長、被安樂地養育,孩兒護國!你不知道任何苦,即使以你死亡,我們也將不願意地別離,更何況我們將允許活著的你從在家出家成為無家者?孩兒護國!請你起來,請你吃,請你喝,請你自娛,當吃、喝、自娛、受用諸欲、作福德時,請你大喜樂,我們將不允許你從在家出家成為無家者,即使以你死亡,我們也將不願意地別離,更何況我們將允許活著的你從在家出家成為無家者?」
在這麼說時,護國善男子沈默。
第二次,善男子護國的父母又對善男子護國說這個:……(中略)第三次,護國善男子又沈默。第三次,善男子護國的父母又對善男子護國說這個:
「孩兒護國!你是我們所愛的、合意的獨子,被安樂地成長、被安樂地養育,孩兒護國!你不知道任何苦,即使以你死亡,我們也將不願意地別離,更何況我們將允許活著的你從在家出家成為無家者?孩兒護國!請你起來,請你吃,請你喝,請你自娛,當吃、喝、自娛、受用諸欲、作福德時,請你大喜樂,我們將不允許你從在家出家成為無家者,即使以你死亡,我們也將不願意地別離,更何況我們將允許活著的你從在家出家成為無家者?」
第三次,護國善男子又沈默。(296)
那時,護國善男子的朋友們去見護國善男子。抵達後,對護國善男子說這個:
「親愛的護國!你是父母的所愛的、合意的獨子,被安樂地成長、被安樂地養育,親愛的護國!你不知道任何苦,即使以你死亡,父母也將不願意地別離,更何況他們將允許活著的你從在家出家成為無家者?親愛的護國!請你起來,請你吃,請你喝,請你自娛,當吃、喝、自娛、受用諸欲、作福德時,請你大喜樂,父母將不允許你從在家出家成為無家者,即使以你死亡,父母也將不願意地別離,更何況他們將允許活著的你從在家出家成為無家者?」
在這麼說時,護國善男子沈默。
第二次又……第三次,護國善男子的朋友們又對護國善男子說這個:
「親愛的護國!你是父母的所愛的、合意的獨子,被安樂地成長、被安樂地養育,親愛的護國!你不知道任何苦,即使以你死亡,父母也將不願意地別離,更何況他們將允許活著的你從在家出家成為無家者?親愛的護國!請你起來,請你吃,請你喝,請你自娛,當吃、喝、自娛、受用諸欲、作福德時,請你大喜樂,父母將不允許你從在家出家成為無家者,即使以你死亡,你的父母也將不願意地別離,更何況他們將允許活著的你從在家出家成為無家者?」
第三次,護國善男子又沈默。(297)
那時,護國善男子的朋友們去見護國善男子的父母。抵達後,對護國善男子的父母說這個:
「爹娘!這位護國善男子就在那裡躺在未覆蓋的地上[說]:『就在這裡,將是我的死亡或出家。』如果你們不允許護國善男子從在家出家成為無家者,就在那裡,他將來到死亡,但如果你們允許護國善男子從在家出家成為無家者,即使已出家,你們將看見他,如果護國善男子從在家出家成為無家者無大喜樂,他有其他去處?他只返回這裡,請你們允許護國善男子從在家出家成為無家者。」
「親愛的!我們允許護國善男子從在家出家成為無家者,還有,父母應該被出家者探視。」(298)
那時,護國善男子的朋友們去見護國善男子。抵達後,對護國善男子說這個:
「親愛的護國!請你起來,你已被父母允許從在家出家成為無家者,還有,父母應該被出家者探視。」
那時,護國善男子起來、使力氣恢復(取)後,去見世尊。抵達後,向世尊問訊後,在一旁坐下。在一旁坐下的護國善男子對世尊說這個:
「大德!我已被父母允許從在家出家成為無家者,請世尊使我出家。」
那時,護國善男子得到在世尊的面前出家,得到具足戒。
那時,世尊在
尊者護國已受具足戒不久,在已受具足戒半個月,
如其意地住在禿勒俱絺羅後,向舍衛城出發遊行,次第進行遊行地抵達舍衛城,在那裡,世尊住在舍衛城祇樹林給孤獨園。
那時,住於單獨的、隱離的、不放逸的、熱心的、自我努力的尊者護國不久就以證智自作證後,在當生中
進入後住於凡
善男子們為了利益正確地從在家出家成為無家者的那個無上梵行結尾,他證知:「
出生已盡,
梵行已完成,
應該被作的已作,
不再有此處[輪迴]的狀態。」然後尊者護國成為眾阿羅漢之一。
那時,尊者護國去見世尊。抵達後,向世尊問訊後,在一旁坐下。在一旁坐下的護國善男子對世尊說這個:「大德!我想要探視父母,如果世尊允許我。」
那時,世尊對尊者護國
以心熟知心後作意。如是,世尊知道:「護國善男子不可能放棄學後還俗。」那時,世尊對尊者護國說這個:「護國!現在是那個
你考量的時間。」
那時,尊者護國從座位起來、向世尊問訊、作右繞後,收起臥坐具、拿起衣鉢後,向禿勒俱絺羅出發遊行,次第進行遊行地抵達禿勒俱絺羅,在那裡,尊者護國住在禿勒俱絺羅勾勒比亞王的鹿園。
那時,尊者護國午前時穿衣、拿起衣鉢後,
為了托鉢進入禿勒俱絺羅。當在禿勒俱絺羅
為了托鉢次第地行走著時,去自己父親住處。當時,尊者護國的父親在中央門附近的小屋使[人]梳髮。尊者護國的父親看見正從遠處到來的尊者護國。看見後,說這個:
「我們所愛的、合意的獨子與這些
禿頭假沙門出家。」
那時,尊者護國在自己父親的住處得到既非布施也非拒絕,只全然地得到惡罵。
當時,有尊者護國親戚的婢女想要拋棄昨夜的粥。那時,尊者護國對那位親戚的婢女說這個:「姊妹!如果這是
應該被丟棄的東西,這裡,請你倒在我的鉢裡。」
那時,當尊者護國親戚的婢女倒昨夜的粥在尊者護國的鉢裡時,
掌握手、腳、聲音的相。(299)
那時,尊者護國親戚的婢女去見尊者護國的母親。抵達後,對尊者護國的母親說這個:「真的,夫人!願你知道:老爺的兒子護國已抵達。」
「喂!如果你說真實的,我置(作)你非婢女。」
那時,尊者護國的母親去見尊者護國的父親。抵達後,對尊者護國的父親說這個:「真的,屋主!願你知道:聽說護國善男子已抵達。」
當時,尊者護國靠著某個牆面吃那個昨夜的粥。那時,尊者護國的父親去見尊者護國。抵達後,對尊者護國說這個:「孩兒護國!是昨夜的粥,你竟然吃?孩兒護國!自己的家應該被去,不是嗎?」
「屋主!我們從在家出家成為無家者從哪裡有家?屋主!我們是無家者。屋主!我們曾去你的家,在那裡,我們得到既非布施也非拒絕,只全然地得到惡罵。」
「來!孩兒護國!讓我們去家裡。」
「夠了!屋主!今天應該被作的食事已被我作。」
「孩兒護國!那樣的話,請你同意明天的食事。」
尊者護國以沈默狀態同意。
那時,尊者護國的父親知道尊者護國同意後,去自己的住處。抵達後,使[人]作大的金幣堆、以蓆子覆蓋後,召喚尊者護國的
前妻們:「來!媳婦們!凡妳們被飾物裝飾為之前護國善男子的所愛者、合意者,請妳們以那個飾物裝飾。」(300)
那時,那夜過後,尊者護國的父親在自己的住處裡準備勝妙的
硬食、軟食後,使[人]為尊者護國通知時間:「孩兒護國!是時間,食事已完成。」
那時,尊者護國午前時穿衣、拿起衣鉢後,去自己父親的住處。抵達後,在設置的座位坐下。
那時,尊者護國的父親使那個金幣堆掀開後,對尊者護國說這個:
「孩兒護國!這是你母親母系的財物,其它是父親的,其它是祖父的。孩兒護國!財富能夠受用,以及作福德。來!孩兒護國!還俗後,請你享用財富,以及作福德。」
「屋主!如果你執行(作)我的言語,使這個金幣堆登上車、帶出後,使沈入恒河中央水流。那是什麼原因?屋主!因為,從那個因由,凡你的愁、悲、苦、憂、
絕望將生起。」
那時,尊者護國的前妻們各自在腳上抓住後,對尊者護國說這個:「老爺的兒子!你為她們之因,行梵行的那些仙女們是像什麼樣子的?」
「姊妹!我們不為仙女們之因,行梵行。」
「老爺的兒子護國以姊妹之語對我們說話。」她們就在那裡昏倒。
那時,尊者護國對父親說這個:
「屋主!如果有能被施與的食物,請你們施與,請你們不要使我們困擾。」
「孩兒護國!請你吃,食物已完成。」
那時,尊者護國的父親以勝妙的
硬食、軟食親手款待尊者護國,使滿足。(301)
那時,已食、手離鉢、站立的尊者護國就說這些
偈頌:
「請你看{被尊敬的}[
被裝飾的]形體,合成的瘡身,
是病苦的、許多意圖的,該者中沒有常恆的之住止。
請你看{被尊敬的}[被裝飾的]形體,以寶珠與耳環,
骸骨被皮膚包覆,連同以衣服輝耀。
塗紫膠的腳,抹粉的臉,
足以對愚癡者,
但非尋求彼岸者。
編八個辮子的頭髮,塗眼膏的眼睛,
足以對愚癡者,但非尋求彼岸者。
如新的多彩膏藥壺:被裝飾的腐臭身,
足以對愚癡者,但非尋求彼岸者。
獵人放下捕網,鹿不接近網,
吃餌後我們行去:在捕鹿獵人哭泣時。」[Thag.99, 769-775偈]
那時,站立的尊者護國就說這些偈頌後,去勾勒比亞王的鹿園。抵達後,坐在某棵樹下
為了白天的住處。(302)
那時,勾勒比亞王召喚獵人(獵場看守人?):「親愛的獵人!請你清理鹿園遊樂園,我們去看美景。」
「是的,陛下!」那位獵人回答勾勒比亞王後,當清理鹿園時,看見坐在某棵樹下為白天住處的尊者護國。看見後,去見勾勒比亞王。抵達後,對勾勒比亞王說這個:
「陛下!你的鹿園已清理。但在那裡有一位名叫護國的善男子,就是在這個禿勒俱絺羅中最上家族之子、你經常稱讚者,他坐在某棵樹下為了白天的住處。」
「親愛的獵場看守人!那樣的話,現在,今天對遊樂園停止,我們將拜訪那位護國尊師。」
那時,勾勒比亞王說:「凡在那裡已準備的硬食、軟食,請你們全部釋出。」後,準備一輛輛吉祥車、登上吉祥車後,為了見尊者護國,以一輛輛吉祥車,以國王威力盛況從禿勒俱絺羅出發,以車輛一直走到車輛所及之地、再下車後,就步行、一一退去隨眾地去見尊者護國。抵達後,與尊者護國一起互相問候。交換應該被互相問候的友好交談後,在一旁站立。在一旁站立的勾勒比亞王對尊者護國說這個:「請護國尊師坐在這個
象毯上。」
「夠了,大王!請你坐,我已坐在自己的坐具上。」
勾勒比亞王坐在已設置的座位上。坐下後,勾勒比亞王對尊者護國說這個:(303)
「護國尊師!有這四種衰亡,凡具備這些衰亡,這裡,某些人剃除髮鬚、裹上袈裟衣後,從在家出家成為無家者,哪四種?老的衰亡、病的衰亡、財富的衰亡、親戚的衰亡。
護國尊師!而什麼是老的衰亡呢?護國尊師!這裡,某人是衰老的、年老的、高齡的、老年的、到達老年的,他像這樣深慮:『我現在是衰老的、年老的、高齡的、老年的、到達老年的,以我不再容易能得到未得到的財富,或能作財富的增加,讓我除髮鬚、裹上袈裟衣後,從在家出家成為無家者。』他具備那個老的衰亡,剃除髮鬚、裹上袈裟衣後,從在家出家成為無家者。護國尊師!這被稱為老的衰亡。然而,護國尊師現在是年輕者、黑髮的青年,具備青春的幸福,在人生初期,護國尊師沒有那個老的衰亡,護國尊師對什麼知道後,或看見後,或聽到後,從在家出家成為無家者呢?
護國尊師!而什麼是病的衰亡呢?護國尊師!這裡,某人是生病者、受苦者、重病者,他像這樣深慮:『我現在是生病者、受苦者、重病者,以我不再容易能得到未得到的財富,或能作財富的增加,讓我除髮鬚、裹上袈裟衣後,從在家出家成為無家者。』他具備那個病的衰亡,剃除髮鬚、裹上袈裟衣後,從在家出家成為無家者。護國尊師!這被稱為病的衰亡。然而,護國尊師現在是少生病者、少病苦者,具備
等熟力的消化力:不過寒的、不過熱的,護國尊師沒有那個病的衰亡,護國尊師對什麼知道後,或看見後,或聽到後,從在家出家成為無家者呢?
護國尊師!而什麼是財富的衰亡呢?護國尊師!這裡,某人是富裕者、大財產者、大財富者,他的那些財富逐漸地走到遍盡,他像這樣深慮:『我以前有豊富的大財產、大財富,我的那些財富已逐漸地走到遍盡,以我不再容易能得到未得到的財富,或能作財富的增加,讓我剃除髮鬚、裹上袈裟衣後,從在家出家成為無家者。』他具備那個財富的衰亡,剃除髮鬚、裹上袈裟衣後,從在家出家成為無家者。護國尊師!這被稱為財富的衰亡。然而,護國尊師是這個禿勒俱絺羅中最上家族之子,護國尊師沒有那個財富的衰亡,護國尊師對什麼知道後,或看見後,或聽到後,從在家出家成為無家者呢?
護國尊師!而什麼是親戚的衰亡呢?護國尊師!這裡,某人有許多朋友、同事、親族、血親,他的那些親戚逐漸地走到遍盡,他像這樣深慮:『我以前有許多朋友、同事、親族、血親,我的那些親戚已逐漸地走到遍盡,以我不再容易能得到未得到的財富,或能作財富的增加,讓我除髮鬚、裹上袈裟衣後,從在家出家成為無家者。』他具備那個親戚的衰亡,剃除髮鬚、裹上袈裟衣後,從在家出家成為無家者。護國尊師!這被稱為親戚的衰亡。然而,護國尊師在這禿勒俱絺羅中有許多朋友、同事、親族、血親,護國尊師沒有那個親戚的衰亡,護國尊師對什麼知道後,或看見後,或聽到後,從在家出家成為無家者呢?
護國尊師!這是四種衰亡,具備這些衰亡,這裡,某些人剃除髮鬚、裹上袈裟衣後,從在家出家成為無家者,護國尊師沒有那些,護國尊師對什麼知道後,或看見後,或聽到後,從在家出家成為無家者呢?」(304)
「大王!有這四個
法的說示被那位有知、有見的世尊、阿羅漢、
遍正覺者指出,凡我知道後、看到、聽到後,從在家出家成為無家者。哪四個?『世間是不堅固的,
它被帶走。』大王!這是第一個法的說示被那位有知、有見的世尊、阿羅漢、遍正覺者指出,凡我知道後、看到、聽到後,從在家出家成為無家者。『世間是無庇護所的、無保護者(無主)。』大王!這是第二個法的說示被那位有知、有見的世尊、阿羅漢、遍正覺者指出,凡我知道後、看到、聽到後,從在家出家成為無家者。『世間是非自己的,捨斷一切後應該被離開(行去)。』大王!這是第三個法的說示被那位有知、有見的世尊、阿羅漢、遍正覺者指出,凡我知道後、看到、聽到後,從在家出家成為無家者。『世間是不足的、不滿足的、
渴愛的奴隸。』大王!這是第四個法的說示被那位有知、有見的世尊、阿羅漢、遍正覺者指出,凡我知道後、看到、聽到後,從在家出家成為無家者。
大王!這是四個法的說示被那位有知、有見的世尊、阿羅漢、遍正覺者指出,凡我知道後、看到、聽到後,從在家出家成為無家者。」(305)
「護國尊師說:『世間是不堅固的,它被帶走。』護國尊師!這個所說的義理應該怎樣被看見?」
「大王!你怎麼想它:二十歲年齡及二十五歲年齡的你是在象上熟練者、也在馬上熟練者、也在馬車上熟練者、也在弓上射弓上熟練者、也在刀劍上熟練者、腿有力者、手臂有力者、很有用者、往來戰場者?」
「護國尊師!二十歲年齡及二十五歲年齡的你是在象上熟練者、也在馬上熟練者、也在馬車上熟練者、也在弓上射弓上熟練者、也在刀劍上熟練者、腿有力者、手臂有力者、很有用者、往來戰場者。護國尊師!有時,我想我像有神通者,我沒看見與自己力氣完全等同者。」
「大王!你怎麼想它:現在你還是這麼腿有力者、手臂有力者、很有用者、往來戰場者?」
「護國尊師!這確實不是。現在是衰老的、年老的、高齡的、老年的、到達老年的:我八十歲的年齡轉起。護國尊師!有時[想]『我將腳放置在這裡』,我就將腳以其它的放置。」
「大王!這是那個『世間是不堅固的,它被帶走。』被那位有知、有見的世尊、阿羅漢、遍正覺者指出,凡我知道後、看到、聽到後,從在家出家成為無家者。」
「不可思議啊,護國尊師!
未曾有啊,護國尊師!而這被那位有知、有見的世尊、阿羅漢、遍正覺者多麼善說:『世間是不堅固的,它被帶走。』護國尊師!確實,世間是不堅固的,它被帶走。
護國尊師!在這個王宮中有象兵,及馬兵,及車兵,及步兵,在災禍上轉起我們的防禦。護國尊師說:『世間是無庇護所的、無保護者。』護國尊師!那麼,這個所說的義理應該怎樣被看見?」
「大王!你怎麼想它:你有任何慢性病嗎?」
「護國尊師!我有慢性病。護國尊師!有時,朋友、同事、親族、血親圍繞我站著:『現在,勾勒比亞王將死去,現在,勾勒比亞王將死去。』」
「大王!你怎麼想它:你得到那些朋友、同事、親族、血親:『來!我的朋友、同事、親族、血親尊師們!就所有存在者(就在場諸位):請你們分攤這個苦痛(受),如是我會感受輕的苦痛。』或者,只有你感受那個苦痛?」
「護國尊師!我不得到那些朋友、同事、親族、血親:『來!我的朋友、同事、親族、血親尊師們!就所有存在者:請你們分攤這個苦痛,如是我會感受輕的苦痛。』那時,只有我感受那個苦痛。」
「大王!這是那個『世間是無庇護所的、無保護者。』被那位有知、有見的世尊、阿羅漢、遍正覺者指出,凡我知道後、看到、聽到後,從在家出家成為無家者。」
「不可思議啊,護國尊師!未曾有啊,護國尊師!而這被那位有知、有見的世尊、阿羅漢、遍正覺者多麼善說:『世間是無庇護所的、無保護者。』護國尊師!確實,世間是無庇護所的、無保護者。
護國尊師!在這個王宮中有很多儲存在地下的與儲存在虛空的金幣黃金。護國尊師說:『世間是非自己的,捨斷一切後應該被離開。』護國尊師!那麼,這個所說的義理應該怎樣被看見?」
「大王!你怎麼想它:如你現在賦有、擁有
五種欲自娛,在來世你也得到:『我也將就這樣仍賦有、擁有這五種欲自娛。』嗎?或者,其他人將繼承這個財富,而你將依業地離開?」
「護國尊師!如我現在賦有、擁有五種欲自娛,在來世我不得到:『我也將就這樣仍賦有、擁有這五種欲自娛。』那時,其他人將繼承這個財富,而我將依業地離開。」
「大王!這是那個『世間是非自己的,捨斷一切後應該被離開。』被那位有知、有見的世尊、阿羅漢、遍正覺者指出,凡我知道後、看到、聽到後,從在家出家成為無家者。」
「不可思議啊,護國尊師!未曾有啊,護國尊師!而這被那位有知、有見的世尊、阿羅漢、遍正覺者多麼善說:『世間是非自己的,捨斷一切後應該被離開。』護國尊師!確實,世間是非自己的,捨斷一切後應該被離開。
護國尊師說:『世間是不足的、不滿足的、渴愛的奴隸。』護國尊師!這個所說的義理應該怎樣被看見?」
「大王!你怎麼想它:你居住富裕的俱盧?」
「護國尊師!是的,我居住富裕的俱盧。」
「大王!你怎麼想它:這裡,如果可信賴的、值得信賴的男子從東方到來,他抵達後對你這麼說:『真的,大王!你應該知道,我從東方到來,在那裡,看見繁榮的,同時也富裕的,以及人多的、人雜亂的、大的地方,在那裡,有許多象兵、馬兵、車兵、步兵,在那裡,有許多財穀,在那裡,有許多未加工的連同已加工的黃金,在那裡,有許多女人的占有,以就只那個力量程度能夠征服,大王!請你征服。』你對它應該怎麼做?」
「護國尊師!我們會征服它後居住。」
「大王!你怎麼想它:這裡,如果……男子從西方到來……從北方……從南方……可信賴的、值得信賴的……從海的另一邊……他抵達後對你這麼說:『真的,大王!你應該知道,我從東方到來,在那裡,看見繁榮的,同時也富裕的,以及人多的、人雜亂的、大的地方,在那裡,有許多象兵、馬兵、車兵、步兵,在那裡,有許多財穀,在那裡,有許多未加工的連同已加工的黃金,在那裡,有許多女人的占有,以就只那個力量程度能夠征服,大王!請你征服。』你對它應該怎麼做?」
「護國尊師!我們也會征服它後居住。」
「大王!這是那個『世間是不足的、不滿足的、渴愛的奴隸。』被那位有知、有見的世尊、阿羅漢、遍正覺者指出,凡我知道後、看到、聽到後,從在家出家成為無家者。」
「不可思議啊,護國尊師!未曾有啊,護國尊師!而這被那位有知、有見的世尊、阿羅漢、遍正覺者多麼善說:『世間是不足的、不滿足的、渴愛的奴隸。』護國尊師!確實,世間是不足的、不滿足的、渴愛的奴隸。」
尊者護國說這個,說這個後,更進一步說這個:(306)
「我看見人間中有財產的人們,得到財富後以癡不施與,
貪求財產者們作積聚,就在諸欲上希求更多。
國王強行征服土地後,有海洋邊大地的居住者,
大海的此岸不滿足之形色者,還欲求大海的彼岸。
國王與其他許多人,以未離渴愛來到死亡,
就成為不足者後捨棄身體,在世間以諸欲沒有滿足。
親戚們弄亂頭髮後對他哭泣,而說『啊!確實沒有不死的』,
運走被布裹覆的他後,取得堆積的[柴]後、之後他們燃燒。
捨棄財富後以一塊布,被籤木刺穿的他被燃燒(火葬),
諸親戚與朋友還有同事,不成為死者的諸救護所。
繼承人取走他的財產,而眾生依那個業走,
死者的任何財產不跟隨:兒子與妻子以及國家。
不以財產得到長壽,而且也不以財富除去衰老,
明智者們說這生命是短的(少的),非常恆的、
變易法。
富裕者與貧窮者們接觸[死亡的]接觸,愚者與明智者同樣地被接觸,
然而被無知打擊的愚者就躺臥,但被接觸接觸的明智者不顫抖。
因此慧就是比財產更好的,以該者在此世到達終結,
他們以愚癡作惡業,
因為在諸有非有上未終結的狀態。
進入母胎與另一個世界,連續地來到輪迴,
少慧者相信他的[財產],進入母胎與另一個世界。
如盜賊在破壞口被抓住,惡法者被自己的業殺害,
這樣惡者死後在另一個世界,惡法者被自己的業殺害。
諸欲確實是多色彩的、如蜜的、悅意的,以多樣形色的使心攪亂,
在諸欲種類上看見
過患後,國王!因此我是出家者。
人們如諸樹果落下:年輕者與年老們者身體的崩解,
國王!也看見這個後我是出家者,
沙門身分無疑的就是更好的。」[Thag.99, 776-788偈](307)
護國經第二終了。
MN.82/(2) Raṭṭhapālasuttaṃ
293. Evaṃ me sutaṃ– ekaṃ samayaṃ bhagavā kurūsu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena thullakoṭṭhikaṃ nāma kurūnaṃ nigamo tadavasari. Assosuṃ kho thullakoṭṭhikā brāhmaṇagahapatikā– “samaṇo khalu, bho, gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito kurūsu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ thullakoṭṭhikaṃ anuppatto. Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato– ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti. So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti. So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti. Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī”ti. Atha kho thullakoṭṭhikā brāhmaṇagahapatikā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā appekacce bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu; appekacce bhagavatā saddhiṃ sammodiṃsu, sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu; appekacce yena bhagavā tenañjaliṃ paṇāmetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu; appekacce bhagavato santike nāmagottaṃ sāvetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu; appekacce tuṇhībhūtā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinne kho thullakoṭṭhike brāhmaṇagahapatike bhagavā dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi.
294. Tena kho pana samayena raṭṭhapālo nāma kulaputto tasmiṃyeva thullakoṭṭhike aggakulassa utto tissaṃ parisāyaṃ nisinno hoti. Atha kho raṭṭhapālassa kulaputtassa etadahosi– “yathā yathā khvāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi , nayidaṃ sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṃ ekantaparisuddhaṃ saṅkhalikhitaṃ brahmacariyaṃ carituṃ. Yaṃnūnāhaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyyan”ti. Atha kho thullakoṭṭhikā brāhmaṇagahapatikā bhagavatā dhammiyā kathāya sandassitā samādapitā samuttejitā sampahaṃsitā bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkamiṃsu. Atha kho raṭṭhapālo kulaputto acirapakkantesu thullakoṭṭhikesu brāhmaṇagahapatikesu yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho raṭṭhapālo kulaputto bhagavantaṃ etadavoca– “yathā yathāhaṃ, bhante, bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, nayidaṃ sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṃ ekantaparisuddhaṃ saṅkhalikhitaṃ brahmacariyaṃ carituṃ. Icchāmahaṃ, bhante, kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ. Labheyyāhaṃ, bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyaṃ upasampadaṃ. Pabbājetu maṃ bhagavā”ti. “Anuññātosi pana tvaṃ, raṭṭhapāla, mātāpitūhi agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā”ti? “Na khohaṃ, bhante, anuññāto mātāpitūhi agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā”ti. “Na kho, raṭṭhapāla, tathāgatā ananuññātaṃ mātāpitūhi puttaṃ pabbājentī”ti. “Svāhaṃ, bhante, tathā karissāmi yathā maṃ mātāpitaro anujānissanti agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā”ti.
295. Atha kho raṭṭhapālo kulaputto uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā yena mātāpitaro tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā mātāpitaro etadavoca– “ammatātā, yathā yathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, nayidaṃ sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṃ ekantaparisuddhaṃ saṅkhalikhitaṃ brahmacariyaṃ carituṃ. Icchāmahaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ. Anujānātha maṃ agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā”ti. Evaṃ vutte, raṭṭhapālassa kulaputtassa mātāpitaro raṭṭhapālaṃ kulaputtaṃ etadavocuṃ– “tvaṃ khosi, tāta raṭṭhapāla, amhākaṃ ekaputtako piyo manāpo sukhedhito sukhaparibhato. Na tvaṃ, tāta raṭṭhapāla kassaci dukkhassa jānāsi. Maraṇenapi te mayaṃ akāmakā vinā bhavissāma. Kiṃ pana mayaṃ taṃ jīvantaṃ anujānissāma agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā”ti? Dutiyampi kho raṭṭhapālo kulaputto …pe… tatiyampi kho raṭṭhapālo kulaputto mātāpitaro etadavoca– “ammatātā, yathā yathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, nayidaṃ sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṃ ekantaparisuddhaṃ saṅkhalikhitaṃ brahmacariyaṃ carituṃ. Icchāmahaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ. Anujānātha maṃ agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā”ti. Tatiyampi kho raṭṭhapālassa kulaputtassa mātāpitaro raṭṭhapālaṃ kulaputtaṃ etadavocuṃ– “tvaṃ khosi, tāta raṭṭhapāla, amhākaṃ ekaputtako piyo manāpo sukhedhito sukhaparibhato. Na tvaṃ, tāta raṭṭhapāla, kassaci dukkhassa jānāsi. Maraṇenapi te mayaṃ akāmakā vinā bhavissāma. Kiṃ pana mayaṃ taṃ jīvantaṃ anujānissāma agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā”ti?
296. Atha kho raṭṭhapālo kulaputto– “na maṃ mātāpitaro anujānanti agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā”ti tattheva anantarahitāya bhūmiyā nipajji– “idheva me maraṇaṃ bhavissati pabbajjā vā”ti. Atha kho raṭṭhapālo kulaputto ekampi bhattaṃ na bhuñji, dvepi bhattāni na bhuñji, tīṇipi bhattāni na bhuñji, cattāripi bhattāni na bhuñji, pañcapi bhattāni na bhuñji, chapi bhattāni na bhuñji, sattapi bhattāni na bhuñji. Atha kho raṭṭhapālassa kulaputtassa mātāpitaro raṭṭhapālaṃ kulaputtaṃ etadavocuṃ– “tvaṃ khosi, tāta raṭṭhapāla, amhākaṃ ekaputtako piyo manāpo sukhedhito sukhaparibhato. Na tvaṃ, tāta raṭṭhapāla, kassaci, dukkhassa jānāsi. Maraṇenapi te mayaṃ akāmakā vinā bhavissāma. Kiṃ pana mayaṃ taṃ jīvantaṃ anujānissāma agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya. Uṭṭhehi, tāta raṭṭhapāla, bhuñja ca piva ca paricārehi ca; bhuñjanto pivanto paricārento kāme paribhuñjanto puññāni karonto abhiramassu. Na taṃ mayaṃ anujānāma agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya. Maraṇenapi te mayaṃ akāmakā vinā bhavissāma. Kiṃ pana mayaṃ taṃ jīvantaṃ anujānissāma agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā”ti? Evaṃ vutte, raṭṭhapālo kulaputto tuṇhī ahosi. Dutiyampi kho raṭṭhapālassa kulaputtassa mātāpitaro raṭṭhapālaṃ kulaputtaṃ etadavocuṃ …pe… dutiyampi kho raṭṭhapālo kulaputto tuṇhī ahosi. Tatiyampi kho raṭṭhapālassa kulaputtassa mātāpitaro raṭṭhapālaṃ kulaputtaṃ etadavocuṃ– “tvaṃ khosi, tāta raṭṭhapāla, amhākaṃ ekaputtako piyo manāpo sukhedhito sukhaparibhato. Na tvaṃ, tāta raṭṭhapāla, kassaci dukkhassa jānāsi. Maraṇenapi te mayaṃ akāmakā vinā bhavissāma, kiṃ pana mayaṃ taṃ jīvantaṃ anujānissāma agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya. Uṭṭhehi, tāta raṭṭhapāla, bhuñja ca piva ca paricārehi ca; bhuñjanto pivanto paricārento kāme paribhuñjanto puññāni karonto abhiramassu. Na taṃ mayaṃ anujānāma agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya. Maraṇenapi te mayaṃ akāmakā vinā bhavissāma Kiṃ pana mayaṃ taṃ jīvantaṃ anujānissāma agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā”ti? Tatiyampi kho raṭṭhapālo kulaputto tuṇhī ahosi.
297. Atha kho raṭṭhapālassa kulaputtassa sahāyakā yena raṭṭhapālo kulaputto tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā raṭṭhapālaṃ kulaputtaṃ etadavocuṃ– “tvaṃ khosi, samma raṭṭhapāla, mātāpitūnaṃ ekaputtako piyo manāpo sukhedhito sukhaparibhato. Na tvaṃ, samma raṭṭhapāla, kassaci dukkhassa jānāsi. Maraṇenapi te mātāpitaro akāmakā vinā bhavissanti. Kiṃ pana te taṃ jīvantaṃ anujānissanti agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya. Uṭṭhehi, samma raṭṭhapāla, bhuñja ca piva ca paricārehi ca; bhuñjanto pivanto paricārento kāme paribhuñjanto puññāni karonto abhiramassu. Na taṃ mātāpitaro anujānissanti agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya. Maraṇenapi te mātāpitaro akāmakā vinā bhavissanti. Kiṃ pana te taṃ jīvantaṃ anujānissanti agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā”ti? Evaṃ vutte, raṭṭhapālo kulaputto tuṇhī ahosi. Dutiyampi kho… tatiyampi kho raṭṭhapālassa kulaputtassa sahāyakā raṭṭhapālaṃ kulaputtaṃ etadavocuṃ– “tvaṃ khosi, samma raṭṭhapāla, mātāpitūnaṃ ekaputtako piyo manāpo sukhedhito sukhaparibhato, na tvaṃ, samma raṭṭhapāla, kassaci dukkhassa jānāsi, maraṇenapi te mātāpitaro akāmakā vinā bhavissanti. Kiṃ pana te taṃ jīvantaṃ anujānissanti agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya? Uṭṭhehi, samma raṭṭhapāla, bhuñja ca piva ca paricārehi ca, bhuñjanto pivanto paricārento kāme paribhuñjanto puññāni karonto abhiramassu. Na taṃ mātāpitaro anujānissanti agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya, maraṇenapi te mātāpitaro akāmakā vinā bhavissanti. Kiṃ pana te taṃ jīvantaṃ anujānissanti agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā”ti? Tatiyampi kho raṭṭhapālo kulaputto tuṇhī ahosi.
298. Atha kho raṭṭhapālassa kulaputtassa sahāyakā yena raṭṭhapālassa kulaputtassa mātāpitaro tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā raṭṭhapālassa kulaputtassa mātāpitaro etadavocuṃ– “ammatātā, eso raṭṭhapālo kulaputto tattheva anantarahitāya bhūmiyā nipanno– ‘idheva me maraṇaṃ bhavissati pabbajjā vā’ti. Sace tumhe raṭṭhapālaṃ kulaputtaṃ nānujānissatha agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya, tattheva maraṇaṃ āgamissati. Sace pana tumhe raṭṭhapālaṃ kulaputtaṃ anujānissatha agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya, pabbajitampi naṃ dakkhissatha. Sace raṭṭhapālo kulaputto nābhiramissati agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya, kā tassa aññā gati bhavissati? Idheva paccāgamissati. Anujānātha raṭṭhapālaṃ kulaputtaṃ agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā”ti. “Anujānāma, tātā, raṭṭhapālaṃ kulaputtaṃ agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya. Pabbajitena ca pana mātāpitaro uddassetabbā”ti. Atha kho raṭṭhapālassa kulaputtassa sahāyakā yena raṭṭhapālo kulaputto tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā raṭṭhapālaṃ kulaputtaṃ etadavocuṃ– “uṭṭhehi, samma raṭṭhapāla, anuññātosi mātāpitūhi agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya. Pabbajitena ca pana te mātāpitaro uddassetabbā”ti.
299. Atha kho raṭṭhapālo kulaputto uṭṭhahitvā balaṃ gāhetvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho raṭṭhapālo kulaputto bhagavantaṃ etadavoca– “anuññāto ahaṃ, bhante, mātāpitūhi agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya. Pabbājetu maṃ bhagavā”ti. Alattha kho raṭṭhapālo kulaputto bhagavato santike pabbajjaṃ, alattha upasampadaṃ. Atha kho bhagavā acirūpasampanne āyasmante raṭṭhapāle aḍḍhamāsūpasampanne thullakoṭṭhike yathābhirantaṃ viharitvā yena sāvatthi tena cārikaṃ pakkāmi. Anupubbena cārikaṃ caramāno yena sāvatthi tadavasari. Tatra sudaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho āyasmā raṭṭhapālo eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto nacirasseva– yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ– brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi. ‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti abbhaññāsi. Aññataro kho panāyasmā raṭṭhapālo arahataṃ ahosi.
Atha kho āyasmā raṭṭhapālo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā raṭṭhapālo bhagavantaṃ etadavoca– “icchāmahaṃ, bhante, mātāpitaro uddassetuṃ, sace maṃ bhagavā anujānātī”ti. Atha kho bhagavā āyasmato raṭṭhapālassa cetasā ceto paricca manasākāsi. Yathā bhagavā aññāsi “abhabbo kho raṭṭhapālo kulaputto sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattitun”ti, atha kho bhagavā āyasmantaṃ raṭṭhapālaṃ etadavoca– “yassadāni tvaṃ, raṭṭhapāla, kālaṃ maññasī”ti. Atha kho āyasmā raṭṭhapālo uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā senāsanaṃ saṃsāmetvā pattacīvaramādāya yena thullakoṭṭhikaṃ tena cārikaṃ pakkāmi. Anupubbena cārikaṃ caramāno yena thullakoṭṭhiko tadavasari. Tatra sudaṃ āyasmā raṭṭhapālo thullakoṭṭhike viharati rañño korabyassa migacīre. Atha kho āyasmā raṭṭhapālo pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya thullakoṭṭhikaṃ piṇḍāya pāvisi. Thullakoṭṭhike sapadānaṃ piṇḍāya caramāno yena sakapitu nivesanaṃ tenupasaṅkami. Tena kho pana samayena āyasmato raṭṭhapālassa pitā majjhimāya dvārasālāya ullikhāpeti. Addasā kho āyasmato raṭṭhapālassa pitā āyasmantaṃ raṭṭhapālaṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna etadavoca– “imehi muṇḍakehi samaṇakehi amhākaṃ ekaputtako piyo manāpo pabbājito”ti Atha kho āyasmā raṭṭhapālo sakapitu nivesane neva dānaṃ alattha na paccakkhānaṃ; aññadatthu akkosameva alattha. Tena kho pana samayena āyasmato raṭṭhapālassa ñātidāsī ābhidosikaṃ kummāsaṃ chaḍḍetukāmā hoti. Atha kho āyasmā raṭṭhapālo taṃ ñātidāsiṃ etadavoca– “sacetaṃ, bhagini, chaḍḍanīyadhammaṃ, idha me patte ākirā”ti. Atha kho āyasmato raṭṭhapālassa ñātidāsī taṃ ābhidosikaṃ kummāsaṃ āyasmato raṭṭhapālassa patte ākirantī hatthānañca pādānañca sarassa ca nimittaṃ aggahesi.
300. Atha kho āyasmato raṭṭhapālassa ñātidāsī yenāyasmato raṭṭhapālassa mātā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmato raṭṭhapālassa mātaraṃ etadavoca– “yaggheyye, jāneyyāsi– ‘ayyaputto raṭṭhapālo anuppatto’”ti. “Sace, je, saccaṃ bhaṇasi, adāsiṃ taṃ karomī”ti. Atha kho āyasmato raṭṭhapālassa mātā yenāyasmato raṭṭhapālassa pitā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmato raṭṭhapālassa pitaraṃ etadavoca– “yagghe, gahapati, jāneyyāsi– ‘raṭṭhapālo kira kulaputto anuppatto’”ti? Tena kho pana samayena āyasmā raṭṭhapālo taṃ ābhidosikaṃ kummāsaṃ aññataraṃ kuṭṭamūlaṃ nissāya paribhuñjati. Atha kho āyasmato raṭṭhapālassa pitā yenāyasmā raṭṭhapālo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ raṭṭhapālaṃ etadavoca– “atthi nāma, tāta raṭṭhapāla, ābhidosikaṃ kummāsaṃ paribhuñjissasi? Nanu, tāta raṭṭhapāla, sakaṃ gehaṃ gantabban”ti? “Kuto no, gahapati, amhākaṃ gehaṃ agārasmā anagāriyaṃ pabbajitānaṃ? Anagārā mayaṃ, gahapati. Agamamha kho te, gahapati, gehaṃ, tattha neva dānaṃ alatthamha na paccakkhānaṃ; aññadatthu akkosameva alatthamhā”ti. “Ehi, tāta raṭṭhapāla, gharaṃ gamissāmā”ti. “Alaṃ, gahapati, kataṃ me ajja bhattakiccaṃ”. “Tena hi, tāta raṭṭhapāla, adhivāsehi svātanāya bhattan”ti. Adhivāsesi kho āyasmā raṭṭhapālo tuṇhībhāvena. Atha kho āyasmato raṭṭhapālassa pitā āyasmato raṭṭhapālassa adhivāsanaṃ viditvā yena sakaṃ nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā mahantaṃ hiraññasuvaṇṇassa puñjaṃ kārāpetvā kilañjehi paṭicchādetvā āyasmato raṭṭhapālassa purāṇadutiyikā āmantesi– “etha tumhe, vadhuyo, yena alaṅkārena alaṅkatā pubbe raṭṭhapālassa kulaputtassa piyā hotha manāpā tena alaṅkārena alaṅkarothā”ti.
301. Atha kho āyasmato raṭṭhapālassa pitā tassā rattiyā accayena sake nivesane paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā āyasmato raṭṭhapālassa kālaṃ ārocesi– “kālo, tāta raṭṭhapāla, niṭṭhitaṃ bhattan”ti. Atha kho āyasmā raṭṭhapālo pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena sakapitu nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Atha kho āyasmato raṭṭhapālassa pitā taṃ hiraññasuvaṇṇassa puñjaṃ vivarāpetvā āyasmantaṃ raṭṭhapālaṃ etadavoca– “idaṃ te, tāta raṭṭhapāla, mātu mattikaṃ dhanaṃ, aññaṃ pettikaṃ, aññaṃ pitāmahaṃ. Sakkā, tāta raṭṭhapāla, bhoge ca bhuñjituṃ puññāni ca kātuṃ. Ehi tvaṃ, tāta raṭṭhapāla hīnāyāvattitvā bhoge ca bhuñjassu puññāni ca karohī”ti. “Sace me tvaṃ, gahapati, vacanaṃ kareyyāsi, imaṃ hiraññasuvaṇṇassa puñjaṃ sakaṭe āropetvā nibbāhāpetvā majjhegaṅgāya nadiyā sote opilāpeyyāsi. Taṃ kissa hetu? Ye uppajjissanti hi te, gahapati, tatonidānaṃ sokaparidevadukkha-domanassupāyāsā”ti. Atha kho āyasmato raṭṭhapālassa purāṇadutiyikā paccekaṃ pādesu gahetvā āyasmantaṃ raṭṭhapālaṃ etadavocuṃ– “kīdisā nāma tā, ayyaputta, accharāyo yāsaṃ tvaṃ hetu brahmacariyaṃ carasī”ti? “Na kho mayaṃ, bhaginī, accharānaṃ hetu brahmacariyaṃ carāmā”ti. “Bhaginivādena no ayyaputto raṭṭhapālo samudācaratī”ti tā tattheva mucchitā papatiṃsu. Atha kho āyasmā raṭṭhapālo pitaraṃ etadavoca– “sace, gahapati, bhojanaṃ dātabbaṃ, detha; mā no viheṭhethā”ti. “Bhuñja, tāta raṭṭhapāla, niṭṭhitaṃ bhattan”ti. Atha kho āyasmato raṭṭhapālassa pitā āyasmantaṃ raṭṭhapālaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi.
302. Atha kho āyasmā raṭṭhapālo bhuttāvī onītapattapāṇī ṭhitakova imā gāthā abhāsi–
“Passa cittīkataṃ bimbaṃ, arukāyaṃ samussitaṃ;
Āturaṃ bahusaṅkappaṃ, yassa natthi dhuvaṃ ṭhiti.
“Passa cittīkataṃ rūpaṃ, maṇinā kuṇḍalena ca;
Aṭṭhi tacena onaddhaṃ, saha vatthebhi sobhati.
“Alattakakatā pādā, mukhaṃ cuṇṇakamakkhitaṃ;
Alaṃ bālassa mohāya, no ca pāragavesino.
“Aṭṭhāpadakatā kesā, nettā añjanamakkhitā.
Alaṃ bālassa mohāya, no ca pāragavesino.
“Añjanīva navā cittā, pūtikāyo alaṅkato;
Alaṃ bālassa mohāya, no ca pāragavesino.
“Odahi migavo pāsaṃ, nāsadā vākaraṃ migo;
Bhutvā nivāpaṃ gacchāma, kandante migabandhake”ti.
Atha kho āyasmā raṭṭhapālo ṭhitakova imā gāthā bhāsitvā yena rañño korabyassa migacīraṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā aññatarasmiṃ rukkhamūle divāvihāraṃ nisīdi.
303. Atha kho rājā korabyo migavaṃ āmantesi– “sodhehi, samma migava, migacīraṃ uyyānabhūmiṃ; gacchāma subhūmiṃ dassanāyā”ti. “Evaṃ, devā”ti kho migavo rañño korabyassa paṭissutvā migacīraṃ sodhento addasa āyasmantaṃ raṭṭhapālaṃ aññatarasmiṃ rukkhamūle divāvihāraṃ nisinnaṃ. Disvāna yena rājā korabyo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā rājānaṃ korabyaṃ etadavoca– “suddhaṃ kho te, deva, migacīraṃ. Atthi cettha raṭṭhapālo nāma kulaputto imasmiṃyeva thullakoṭṭhike aggakulassa putto yassa tvaṃ abhiṇhaṃ kittayamāno ahosi, so aññatarasmiṃ rukkhamūle divāvihāraṃ nisinno”ti. “Tena hi, samma migava, alaṃ dānajja uyyānabhūmiyā. Tameva dāni mayaṃ bhavantaṃ raṭṭhapālaṃ payirupāsissāmā”ti. Atha kho rājā korabyo “yaṃ tattha khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyattaṃ taṃ sabbaṃ vissajjethā”ti vatvā bhadrāni bhadrāni yānāni yojāpetvā bhadraṃ yānaṃ abhiruhitvā bhadrehi bhadrehi yānehi thullakoṭṭhikamhā niyyāsi mahaccarājānubhāvena āyasmantaṃ raṭṭhapālaṃ dassanāya. Yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā yānā paccorohitvā pattikova ussaṭāya ussaṭāya parisāya yenāyasmā raṭṭhapālo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmatā raṭṭhapālena saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhito kho rājā korabyo āyasmantaṃ raṭṭhapālaṃ etadavoca– “idha bhavaṃ raṭṭhapāla hatthatthare nisīdatū”ti. “Alaṃ, mahārāja, nisīda tvaṃ; nisinno ahaṃ sake āsane”ti. Nisīdi rājā korabyo paññatte āsane. Nisajja kho rājā korabyo āyasmantaṃ raṭṭhapālaṃ etadavoca–
304. “Cattārimāni, bho raṭṭhapāla, pārijuññāni yehi pārijuññehi samannāgatā idhekacce kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti. Katamāni cattāri? Jarāpārijuññaṃ, byādhipārijuññaṃ, bhogapārijuññaṃ, ñātipārijuññaṃ. Katamañca, bho raṭṭhapāla, jarāpārijuññaṃ? Idha, bho raṭṭhapāla ekacco jiṇṇo hoti vuḍḍho mahallako addhagato vayo-anuppatto. So iti paṭisañcikkhati– ‘ahaṃ khomhi etarahi jiṇṇo vuḍḍho mahallako addhagato vayo-anuppatto. Na kho pana mayā sukaraṃ anadhigataṃ vā bhogaṃ adhigantuṃ adhigataṃ vā bhogaṃ phātiṃ kātuṃ. Yaṃnūnāhaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyyan’ti. So tena jarāpārijuññena samannāgato kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajati. Idaṃ vuccati, bho raṭṭhapāla, jarāpārijuññaṃ. Bhavaṃ kho pana raṭṭhapālo etarahi daharo yuvā susukāḷakeso bhadrena yobbanena samannāgato paṭhamena vayasā. Taṃ bhoto raṭṭhapālassa jarāpārijuññaṃ natthi. Kiṃ bhavaṃ raṭṭhapālo ñatvā vā disvā vā sutvā vā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito?
“Katamañca, bho raṭṭhapāla, byādhipārijuññaṃ? Idha, bho raṭṭhapāla, ekacco ābādhiko hoti dukkhito bāḷhagilāno. So iti paṭisañcikkhati ‘ahaṃ khomhi etarahi ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno. Na kho pana mayā sukaraṃ anadhigataṃ vā bhogaṃ adhigantuṃ adhigataṃ vā bhogaṃ phātiṃ kātuṃ Yaṃnūnāhaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyyan’ti. So tena byādhipārijuññena samannāgato kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajati. Idaṃ vuccati, bho raṭṭhapāla, byādhipārijuññaṃ. Bhavaṃ kho pana raṭṭhapālo etarahi appābādho appātaṅko samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya. Taṃ bhoto raṭṭhapālassa byādhipārijuññaṃ natthi. Kiṃ bhavaṃ raṭṭhapālo ñatvā vā disvā vā sutvā vā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito?
“Katamañca bho raṭṭhapāla, bhogapārijuññaṃ? Idha, bho raṭṭhapāla, ekacco aḍḍho hoti mahaddhano mahābhogo. Tassa te bhogā anupubbena parikkhayaṃ gacchanti. So iti paṭisañcikkhati– ‘ahaṃ kho pubbe aḍḍho ahosiṃ mahaddhano mahābhogo. Tassa me te bhogā anupubbena parikkhayaṃ gatā. Na kho pana mayā sukaraṃ anadhigataṃ vā bhogaṃ adhigantuṃ adhigataṃ vā bhogaṃ phātiṃ kātuṃ. Yaṃnūnāhaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyyan’ti. So tena bhogapārijuññena samannāgato kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajati. Idaṃ vuccati, bho raṭṭhapāla, bhogapārijuññaṃ. Bhavaṃ kho pana raṭṭhapālo imasmiṃyeva thullakoṭṭhike aggakulassa putto. Taṃ bhoto raṭṭhapālassa bhogapārijuññaṃ natthi. Kiṃ bhavaṃ raṭṭhapālo ñatvā vā disvā vā sutvā vā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito?
“Katamañca bho raṭṭhapāla, ñātipārijuññaṃ? Idha, bho raṭṭhapāla, ekaccassa bahū honti mittāmaccā ñātisālohitā. Tassa te ñātakā anupubbena parikkhayaṃ gacchanti. So iti paṭisañcikkhati– ‘mamaṃ kho pubbe bahū ahesuṃ mittāmaccā ñātisālohitā. Tassa me te anupubbena parikkhayaṃ gatā. Na kho pana mayā sukaraṃ anadhigataṃ vā bhogaṃ adhigantuṃ adhigataṃ vā bhogaṃ phātiṃ kātuṃ. Yaṃnūnāhaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyyan’ti. So tena ñātipārijuññena samannāgato kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajati. Idaṃ vuccati, bho raṭṭhapāla, ñātipārijuññaṃ. Bhoto kho pana raṭṭhapālassa imasmiṃyeva thullakoṭṭhike bahū mittāmaccā ñātisālohitā. Taṃ bhoto raṭṭhapālassa ñātipārijuññaṃ natthi. Kiṃ bhavaṃ raṭṭhapālo ñatvā vā disvā vā sutvā vā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito?
“Imāni kho, bho raṭṭhapāla, cattāri pārijuññāni, yehi pārijuññehi samannāgatā idhekacce kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti. Tāni bhoto raṭṭhapālassa natthi. Kiṃ bhavaṃ raṭṭhapālo ñatvā vā disvā vā sutvā vā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito”ti?
305. “Atthi kho, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena cattāro dhammuddesā uddiṭṭhā, ye ahaṃ ñatvā ca disvā ca sutvā ca agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. Katame cattāro? ‘Upaniyyati loko addhuvo’ti kho, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena paṭhamo dhammuddeso uddiṭṭho, yamahaṃ ñatvā ca disvā sutvā ca agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. ‘Atāṇo loko anabhissaro’ti kho, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena dutiyo dhammuddeso uddiṭṭho, yamahaṃ ñatvā ca disvā sutvā ca agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. ‘Assako loko, sabbaṃ pahāya gamanīyan’ti kho, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena tatiyo dhammuddeso uddiṭṭho, yamahaṃ ñatvā ca disvā sutvā ca agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. ‘Ūno loko atitto taṇhādāso’ti kho, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena catuttho dhammuddeso uddiṭṭho, yamahaṃ ñatvā ca disvā sutvā ca agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. Ime kho, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena cattāro dhammuddesā uddiṭṭhā, ye ahaṃ ñatvā ca disvā sutvā ca agārasmā anagāriyaṃ pabbajito”ti.
306. “‘Upaniyyati loko addhuvo’ti– bhavaṃ raṭṭhapālo āha. Imassa bho raṭṭhapāla, bhāsitassa kathaṃ attho daṭṭhabbo”ti? “Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, tvaṃ vīsativassuddesikopi paṇṇavīsativassuddesikopi hatthismimpi katāvī assasmimpi katāvī rathasmimpi katāvī dhanusmimpi katāvī tharusmimpi katāvī ūrubalī bāhubalī alamatto saṅgāmāvacaro”ti? “Ahosiṃ ahaṃ, bho raṭṭhapāla, vīsativassuddesikopi paṇṇavīsativassuddesikopi hatthismimpi katāvī assasmimpi katāvī rathasmimpi katāvī dhanusmimpi katāvī tharusmimpi katāvī ūrubalī bāhubalī alamatto saṅgāmāvacaro. Appekadāhaṃ, bho raṭṭhapāla, iddhimāva maññe na attano balena samasamaṃ samanupassāmī”ti. “Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, evameva tvaṃ etarahi ūrubalī bāhubalī alamatto saṅgāmāvacaro”ti? “No hidaṃ, bho raṭṭhapāla. Etarahi jiṇṇo vuḍḍho mahallako addhagato vayo-anuppatto āsītiko me vayo vattati. Appekadāhaṃ, bho raṭṭhapāla, ‘idha pādaṃ karissāmī’ti aññeneva pādaṃ karomī”ti. “Idaṃ kho taṃ, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena sandhāya bhāsitaṃ– ‘upaniyyati loko addhuvo’ti, yamahaṃ ñatvā ca disvā sutvā ca agārasmā anagāriyaṃ pabbajito”ti. “Acchariyaṃ, bho raṭṭhapāla, abbhutaṃ, bho raṭṭhapāla! Yāva subhāsitaṃ cidaṃ tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena– ‘upaniyyati loko addhuvo’ti. Upaniyyati hi bho raṭṭhapāla, loko addhuvo.
“Saṃvijjante kho, bho raṭṭhapāla, imasmiṃ rājakule hatthikāyāpi assakāyāpi rathakāyāpi pattikāyāpi, amhākaṃ āpadāsu pariyodhāya vattissanti. ‘Atāṇo loko anabhissaro’ti– bhavaṃ raṭṭhapālo āha. Imassa pana, bho raṭṭhapāla, bhāsitassa kathaṃ attho daṭṭhabbo”ti? “Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, atthi te koci anusāyiko ābādho”ti? “Atthi me, bho raṭṭhapāla, anusāyiko ābādho. Appekadā maṃ, bho raṭṭhapāla, mittāmaccā ñātisālohitā parivāretvā ṭhitā honti– ‘idāni rājā korabyo kālaṃ karissati, idāni rājā korabyo kālaṃ karissatī’”ti. “Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, labhasi tvaṃ te mittāmacce ñātisālohite– ‘āyantu me bhonto mittāmaccā ñātisālohitā, sabbeva santā imaṃ vedanaṃ saṃvibhajatha, yathāhaṃ lahukatarikaṃ vedanaṃ vediyeyyan’ti– udāhu tvaṃyeva taṃ vedanaṃ vediyasī”ti? “Nāhaṃ, bho raṭṭhapāla, labhāmi te mittāmacce ñātisālohite– ‘āyantu me bhonto mittāmaccā ñātisālohitā, sabbeva santā imaṃ vedanaṃ saṃvibhajatha, yathāhaṃ lahukatarikaṃ vedanaṃ vediyeyyan’ti. Atha kho ahameva taṃ vedanaṃ vediyāmī”ti. “Idaṃ kho taṃ, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena sandhāya bhāsitaṃ– ‘atāṇo loko anabhissaro’ti, yamahaṃ ñatvā ca disvā sutvā ca agārasmā anagāriyaṃ pabbajito”ti. “Acchariyaṃ, bho raṭṭhapāla, abbhutaṃ, bho raṭṭhapāla! Yāva subhāsitaṃ cidaṃ tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena– ‘atāṇo loko anabhissaro’ti. Atāṇo hi, bho raṭṭhapāla, loko anabhissaro.
“Saṃvijjati kho, bho raṭṭhapāla, imasmiṃ rājakule pahūtaṃ hiraññasuvaṇṇaṃ bhūmigatañca vehāsagatañca. ‘Assako loko, sabbaṃ pahāya gamanīyan’ti– bhavaṃ raṭṭhapālo āha. Imassa pana, bho raṭṭhapāla, bhāsitassa kathaṃ attho daṭṭhabbo”ti? “Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, yathā tvaṃ etarahi pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāresi, lacchasi tvaṃ paratthāpi– ‘evamevāhaṃ imeheva pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāremī’ti, udāhu aññe imaṃ bhogaṃ paṭipajjissanti, tvaṃ pana yathākammaṃ gamissasī”ti? “Yathāhaṃ, bho raṭṭhapāla, etarahi pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāremi, nāhaṃ lacchāmi paratthāpi– ‘evameva imeheva pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāremī’ti. Atha kho aññe imaṃ bhogaṃ paṭipajjissanti; ahaṃ pana yathākammaṃ gamissāmī”ti. “Idaṃ kho taṃ, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena sandhāya bhāsitaṃ– ‘assako loko, sabbaṃ pahāya gamanīyan’ti, yamahaṃ ñatvā ca disvā ca sutvā ca agārasmā anagāriyaṃ pabbajito”ti. “Acchariyaṃ, bho raṭṭhapāla, abbhutaṃ, bho raṭṭhapāla! Yāva subhāsitaṃ cidaṃ tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena– ‘assako loko sabbaṃ pahāya gamanīyan’ti Assako hi, bho raṭṭhapāla, loko sabbaṃ pahāya gamanīyaṃ.
“‘Ūno loko atitto taṇhādāso’ti– bhavaṃ raṭṭhapālo āha. Imassa, bho raṭṭhapāla, bhāsitassa kathaṃ attho daṭṭhabbo”ti? “Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, phītaṃ kuruṃ ajjhāvasasī”ti? “Evaṃ, bho raṭṭhapāla, phītaṃ kuruṃ ajjhāvasāmī”ti. “Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, idha puriso āgaccheyya puratthimāya disāya saddhāyiko paccayiko. So taṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadeyya– ‘yagghe, mahārāja, jāneyyāsi, ahaṃ āgacchāmi puratthimāya disāya? Tatthaddasaṃ mahantaṃ janapadaṃ iddhañceva phītañca bahujanaṃ ākiṇṇamanussaṃ. Bahū tattha hatthikāyā assakāyā rathakāyā pattikāyā; bahu tattha dhanadhaññaṃ; bahu tattha hiraññasuvaṇṇaṃ akatañceva katañca; bahu tattha itthipariggaho. Sakkā ca tāvatakeneva balamattena abhivijinituṃ. Abhivijina, mahārājā’ti, kinti naṃ kareyyāsī”ti? “Tampi mayaṃ, bho raṭṭhapāla, abhivijiya ajjhāvaseyyāmā”ti. “Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, idha puriso āgaccheyya pacchimāya disāya… uttarāya disāya… dakkhiṇāya disāya… parasamuddato saddhāyiko paccayiko. So taṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadeyya– ‘yagghe, mahārāja, jāneyyāsi, ahaṃ āgacchāmi parasamuddato? Tatthaddasaṃ mahantaṃ janapadaṃ iddhañceva phītañca bahujanaṃ ākiṇṇamanussaṃ. Bahū tattha hatthikāyā assakāyā rathakāyā pattikāyā; bahu tattha dhanadhaññaṃ; bahu tattha hiraññasuvaṇṇaṃ akatañceva katañca; bahu tattha itthipariggaho. Sakkā ca tāvatakeneva balamattena abhivijinituṃ. Abhivijina, mahārājā’ti, kinti naṃ kareyyāsī”ti? “Tampi mayaṃ, bho raṭṭhapāla, abhivijiya ajjhāvaseyyāmā”ti. “Idaṃ kho taṃ, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena sandhāya bhāsitaṃ– ‘ūno loko atitto taṇhādāso’ti, yamahaṃ ñatvā ca disvā sutvā ca agārasmā anagāriyaṃ pabbajito”ti. “Acchariyaṃ, bho raṭṭhapāla, abbhutaṃ, bho raṭṭhapāla! Yāva subhāsitaṃ cidaṃ tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena– ‘ūno loko atitto taṇhādāso’ti. Ūno hi, bho raṭṭhapāla, loko atitto taṇhādāso”ti.
Idamavoca āyasmā raṭṭhapālo. Idaṃ vatvā athāparaṃ etadavoca –
307. “Passāmi loke sadhane manusse,
Laddhāna vittaṃ na dadanti mohā.
Luddhā dhanaṃ sannicayaṃ karonti,
Bhiyyova kāme abhipatthayanti.
“Rājā pasayhā pathaviṃ vijitvā,
Sasāgarantaṃ mahimāvasanto.
Oraṃ samuddassa atittarūpo,
Pāraṃ samuddassapi patthayetha.
“Rājā ca aññe ca bahū manussā,
Avītataṇhā maraṇaṃ upenti.
Ūnāva hutvāna jahanti dehaṃ,
Kāmehi lokamhi na hatthi titti.
“Kandanti naṃ ñātī pakiriya kese,
Ahovatā no amarāti cāhu.
Vatthena naṃ pārutaṃ nīharitvā,
Citaṃ samādāya tatoḍahanti.
“So ḍayhati sūlehi tujjamāno,
Ekena vatthena pahāya bhoge.
Na mīyamānassa bhavanti tāṇā,
Ñātīdha mittā atha vā sahāyā.
“Dāyādakā tassa dhanaṃ haranti,
Satto pana gacchati yena kammaṃ.
Na mīyamānaṃ dhanamanveti kiñci,
Puttā ca dārā ca dhanañca raṭṭhaṃ.
“Na dīghamāyuṃ labhate dhanena,
Na cāpi vittena jaraṃ vihanti.
Appaṃ hidaṃ jīvitamāhu dhīrā,
Asassataṃ vippariṇāmadhammaṃ.
“Aḍḍhā daliddā ca phusanti phassaṃ,
Bālo ca dhīro ca tatheva phuṭṭho.
Bālo ca bālyā vadhitova seti,
Dhīro ca na vedhati phassaphuṭṭho.
“Tasmā hi paññāva dhanena seyyo,
Yāya vosānamidhādhigacchati.
Abyositattā hi bhavābhavesu,
Pāpāni kammāni karonti mohā.
“Upeti gabbhañca parañca lokaṃ,
Saṃsāramāpajja paramparāya.
Tassappapañño abhisaddahanto,
Upeti gabbhañca parañca lokaṃ.
“Coro yathā sandhimukhe gahito,
Sakammunā haññati pāpadhammo.
Evaṃ pajā pecca paramhi loke,
Sakammunā haññati pāpadhammo.
“Kāmāhi citrā madhurā manoramā,
Virūparūpena mathenti cittaṃ.
Ādīnavaṃ kāmaguṇesu disvā,
Tasmā ahaṃ pabbajitomhi rāja.
“Dumapphalāneva patanti māṇavā,
Daharā ca vuḍḍhā ca sarīrabhedā.
Etampi disvā pabbajitomhi rāja,
Apaṇṇakaṃ sāmaññameva seyyo”ti.
Raṭṭhapālasuttaṃ niṭṭhitaṃ dutiyaṃ.