北傳:中阿含143經 南傳:增支部3集61經 關涉主題:教誡神變最殊勝‧其它/昔少戒今多戒 (更新)
中阿含143經/傷歌邏經(梵志品)(莊春江標點)
  我聞如是
  一時遊舍衛國,在勝林給孤獨園。
  爾時,傷歌邏摩納中後彷徉,往詣佛所,共相問訊,卻坐一面,白曰:
  「瞿曇!我欲有所問,聽乃敢陳。」
  世尊告曰:
  「摩納!若有疑者,恣汝所問。」
  傷歌邏摩納即便問曰:
  「瞿曇!梵志如法行乞財物,或自作齋,或教作齋。瞿曇!若自作齋,教作齋者,彼一切行無量福跡以因齋故沙門瞿曇弟子隨族剃除鬚髮,著袈裟衣至信捨家無家學道,自調御,自息止自滅訖,如是,沙門瞿曇弟子隨族行一福跡,不行無量福跡,因學道故。」
  爾時,尊者阿難執拂侍佛,於是,尊者阿難問曰:
  「摩納!此二道跡,何者最上、最妙、最勝耶?」
  傷歌邏摩納語曰:
  「阿難!沙門瞿曇及阿難我俱恭敬、尊重、奉祠。」
  尊者阿難復語曰:
  「摩納!我不問汝恭敬、尊重、奉祠誰,我但問汝此二道跡,何者最上、最妙、最勝耶?」
  尊者阿難至再三問曰:
  「摩納!此二道跡,何者最上、最妙、最勝耶?」
  傷歌邏摩納亦再三語曰:
  「阿難!沙門瞿曇及阿難我俱恭敬、尊重、奉祠。」
  尊者阿難復語曰:
  「摩納!我不問汝恭敬、尊重、奉祠誰,我但問汝此二道跡,何者最上、最妙、最勝耶?」
  於是,世尊便作是念:
  「此傷歌邏摩納為阿難所屈,我寧可救彼。」
  世尊知已,告曰:
  「摩納!昔日王及群臣普集大會,共論何事?以何事故共集會耶?」
  傷歌邏摩納答曰:
  「瞿曇!昔日王及群臣普集大會,共論如此事:『何因何緣,昔沙門瞿曇施設少戒,然,諸比丘多得道者?何因何緣,今沙門瞿曇施設多戒,然,諸比丘少得道耶?』瞿曇!昔日王及群臣普集大會,共論此事,以此事故共集會耳。」
  爾時,世尊告曰:
  「摩納!我今問汝,隨所解答。於意云何?若使有一沙門梵志自行如是道、如是跡,行此道、行此跡已,諸已盡,得無漏,心解脫慧解脫,自知、自覺,自作證成就遊:『生已盡梵行已立所作已辦不更受有,知如真。』彼為他說:『我自行如是道、如是跡,行此道、行此跡已,諸漏已盡,得無漏,心解脫、慧解脫,自知、自覺,自作證成就遊:「生已盡,梵行已立,所作已辦,不更受有,知如真。」汝等共來亦自行如是道、如是跡,行此道、行此跡已,諸漏已盡,得無漏,心解脫、慧解脫,自知、自覺,自作證成就遊:「生已盡,梵行已立,所作已辦,不更受有,知如真。」』彼亦自行如是道、如是跡,行此道、行此跡已,諸漏已盡,得無漏,心解脫、慧解脫,自知、自覺,自作證成就遊:『生已盡,梵行已立,所作已辦,不更受有,知如真。』彼為他說,他為他說,如是,展轉無量百千,於摩納意云何?我弟子隨族剃除鬚髮,著袈裟衣,至信捨家無家學道,行一福跡,不行無量福跡,因學道故耶?」
  傷歌邏摩納答曰:
  「瞿曇!如我解沙門瞿曇所說義,彼沙門瞿曇弟子隨族剃除鬚髮,著袈裟衣,至信捨家無家學道,行無量福跡,不行一福跡,因學道故。」
  世尊復告傷歌邏曰:
  「有三示現:如意足示現、占念示現、教訓示現。摩納!云何如意足示現?有一沙門梵志,有大如意足,有大威德,有大福祐,有大威神,於如意足心得自在,行無量如意足之功德,謂:分一為眾,合眾為一,一則住一,有知有見,不礙石壁,猶如行空,沒地如水,{覆}[履]水如地,結加趺坐,上昇虛空,猶如鳥翔,今此日月有大如意足,有大威德,有大福祐,有大威神,以手捫摸,身至梵天。摩納!是謂:如意足示現。
  摩納!云何占念示現?有一沙門梵志,以他相占他意:『有是意,如是意,實有是意。』無量占、不少占,彼一切真諦而無有虛設。不以他相占他意者,但以聞天聲及非人聲而占他意:『有是意,如是意,實有是意。』無量占、不少占,彼一切真諦而無有虛設。不以他相占他意,亦不聞天聲及非人聲占他意者,但以他念、他思、他說,聞已,占他意:『有是意,如是意,實有是意。』無量占、不少占,彼一切真諦而無有虛設。不以他相占他意,亦不以聞天聲及非人聲占他意,亦不以他念、他思、他說,聞聲已,占他意者,但以見他入無覺、無觀定,見已,作是念:『如此賢者不念、不思,如意所願,彼賢者從此定寤,如是念,彼從此定寤即如是、如是念。』彼亦占過去,亦占未來,亦占現在,久所作、久所說,亦占安靜處、住安靜處,亦占至心、心所有法。摩納!是謂:占念示現。
  摩納!云何教訓示現?有一沙門梵志自行如是道、如是跡,行此道、行此跡已,諸漏已盡,得無漏,心解脫、慧解脫,自知、自覺,自作證成就遊:『生已盡,梵行已立,所作已辦,不更受有,知如真。』彼為他說:『我自行如是道、如是跡,行此道、行此跡已,諸漏已盡,得無漏,心解脫、慧解脫,自知、自覺,自作證成就遊:「生已盡,梵行已立,所作已辦,不更受有,知如真。」汝等共來,亦自行如是道、如是跡,行此道、行此跡已,諸漏已盡,得無漏,心解脫、慧解脫,自知、自覺,自作證成就遊:「生已盡,梵行已立,所作已辦,不更受有,知如真。」』彼亦自行如是道、如是跡,行此道、行此跡已,諸漏已盡,得無漏,心解脫、慧解脫,自知、自覺,自作證成就遊:『生已盡,梵行已立,所作已辦,不更受有,知如真。』彼為他說,他為他說,如是,展轉無量百千。摩納!是謂:教訓示現。此三示現,何者示現最上、最妙、最勝耶?」
  傷歌邏摩納答曰:
  「瞿曇!若有沙門、梵志有大如意足,有大威德,有大福祐,有大威神,於如意足心得自在……乃及身至梵天者,瞿曇!此自作自有,自受其報。瞿曇!於諸示現,此示現大法。瞿曇!若有沙門、梵志以他相占他意……乃至占心、心所有法者,瞿曇!此亦自作自有,自受其報。瞿曇!於諸示現,此亦示現大法。瞿曇!若有沙門、梵志自行如是道、如是跡,行此道、行此跡已,諸漏已盡,得無漏,心解脫、慧解脫,自知、自覺,自作證成就遊:『生已盡,梵行已立,所作已辦,不更受有,知如真。』彼為他說,他為他說,如是,展轉無量百千者,瞿曇!於三示現,此示現最上、最妙、最勝。」
  世尊復問傷歌邏曰:
  「於三示現,稱歎何示現?」
  傷歌邏摩納答曰:
  「瞿曇!於三示現,我稱說沙門瞿曇,所以者何?沙門瞿曇有大如意足,有大威德,有大福祐,有大威神,心得自在……乃及身至梵天;沙門瞿曇以他相占他意……乃至占心、心所有法;沙門瞿曇示現如是道、如是跡,行此道、行此跡已,諸漏已盡,得無漏,心解脫、慧解脫,自知、自覺,自作證成就遊:『生已盡,梵行已立,所作已辦,不更受有,知如真。』沙門瞿曇為他說,他為他說,如是,展轉無量百千,瞿曇!是故,於三示現,我稱歎沙門瞿曇。」
  於是,世尊告曰:
  「摩納!汝善達此論,所以者何?我有大如意足,有大威德,有大福祐,有大威神,於如意足心得自在……乃及身至梵天;摩納!我以他相占他意……乃至占心、心所有法;摩納!我自行如是道、如是跡,行此道、行此跡已,諸漏已盡,得無漏,心解脫、慧解脫,自知、自覺,自作證成就遊:『生已盡,梵行已立,所作已辦,不更受有,知如真。』我為他說,他為他說,如是,展轉無量百千。摩納!是故,汝善達此論,汝當如是,善受、善持,所以者何?此所說義,應當如是。」
  於是,傷歌邏摩納白曰:
  「世尊!我已知,善逝!我已解。世尊!我今自歸於佛、法及比丘眾,唯願世尊受我為優婆塞!從今日始,終身自歸,乃至命盡。」
  佛說如是,傷歌邏摩納、尊者阿難及諸比丘聞佛所{設}[說],歡喜奉行。

增支部3集61經/傷歌邏經(莊春江譯)
  那時,傷歌邏婆羅門去見世尊。抵達後,與世尊一起互相問候。交換應該被互相問候的友好交談後,在一旁坐下。在一旁坐下的傷歌邏婆羅門對世尊說這個:
  「喬達摩尊師!我們確實是名為婆羅門,我們祭,也使祭牲祭,喬達摩尊師!在那裡,凡祭,同時也凡使祭,他們全部是許多身體的福德道跡行者,即:牲祭之故。喬達摩尊師!但,凡這位為這個或為那個,從在家出家成為無家者,使自己一個調御,使自己一個寂靜使自己一個般涅槃,這樣,確實,這是一個身體福德道跡行者,即:出家之故。」
  「婆羅門!那樣的話,就在這件事上我將反問你,你就如對你能接受的那樣回答它。婆羅門!你怎麼想它:這裡,如來阿羅漢遍正覺者明行具足者善逝世間知者應該被調御人的無上調御者天-人們的大師佛陀世尊在世間出現,他這麼說:『來!這是道,這是道跡,已如是實行,我以證智自作證無上梵行立足處後,宣說:來!請你們也像那樣實行,已如是實行,你們也以證智自作證無上梵行立足處後,將進入後而住。』像這樣,這位大師教導法,連同其他人們像這樣為了利益實行,又,他們有好幾百,或好幾千,或好幾十萬。婆羅門!你怎麼想它:像這樣,在存在這樣時,這位有一個身體福德道跡,或許多身體福德道跡?即:出家之故。」「喬達摩尊師!像這樣,在存在這樣時,這位也有許多身體福德道跡,即:出家之故。」
  在這麼說時,尊者阿難對傷歌邏婆羅門說這個:「婆羅門!對你,這些道跡中,哪個道跡適合較少事情的、較少殺害的、較大果的、較大效益的?」
  在這麼說時,傷歌邏婆羅門對尊者阿難說這個:「猶如喬達摩尊師與阿難尊師,這些應該被我尊敬,這些應該被我讚賞。」
  第二次,尊者阿難又對傷歌邏婆羅門說這個:「婆羅門!我不這麼問你:『誰應該被你尊敬,或誰應該被你讚賞?』婆羅門!我這麼問你:『對你,這些道跡中,哪個道跡適合較少事情的、較少殺害的、較大果的、較大效益的?』」
  第二次,傷歌邏婆羅門對尊者阿難說這個:「猶如喬達摩尊師與阿難尊師,這些應該被我尊敬,這些應該被我讚賞。」
  第三次,尊者阿難又對傷歌邏婆羅門說這個:「婆羅門!我不這麼問你:『誰應該被你尊敬,或誰應該被你讚賞?』婆羅門!我這麼問你:『對你,這些道跡中,哪個道跡適合較少事情的、較少殺害的、較大果的、較大效益的?』」
  第三次,傷歌邏婆羅門對尊者阿難說這個:「猶如喬達摩尊師與阿難尊師,這些應該被我尊敬,這些應該被我讚賞。」
  那時,世尊想這個:「即使到第三次,傷歌邏婆羅門被阿難問如法的問題,仍使沈沒,不回答,讓我使脫離。」
  那時,世尊對傷歌邏婆羅門說這個:「婆羅門!今天,在國王的內宮中當王臣共坐聚集時,談論中出現什麼?」
  「喬達摩尊師!今天,在國王的內宮中當王臣共坐聚集時,談論中這個出現:『以前有少的比丘,同時也展現較多的過人法的神通神變,但現在有較多的比丘,同時也展現較少的過人法的神通神變。』喬達摩尊師!今天,這個在國王的內宮中當王臣共坐聚集時,談論中出現。」
  「婆羅門!有這三種神變,哪三種?神通神變、讀心神變、教誡神變。婆羅門!而哪種是神通神變?婆羅門!這裡,某人體驗各種神通種類:是一個後變成多個,又,是多個後變成一個;現身、隱身、穿牆、穿壘、穿山無阻礙地行走猶如在虛空中;在地中作浮沈猶如在水中,又,在不被破裂的水上行走猶如在地上;在空中以盤腿來去猶如有翅膀的鳥,又,以手碰觸、撫摸這些這麼大神通力、這麼大威力的日月;以身體行使自在直到梵天世界,婆羅門!這被稱為神通神變。
  婆羅門!而哪種是讀心神變?婆羅門!這裡,某人以相告知:『你的意是這樣,及你的意是像這樣,及你的心是像這樣。』即使他告知許多,那個都是如實的,非相異的。
  婆羅門!又,這裡,某人確實就非以相告知,而是,聽聞人的,或非人的,或天的聲音後告知:『你的意是這樣,及你的意是像這樣,及你的心是像這樣。』即使他告知許多,那個都是如實的,非相異的。
  婆羅門!又,這裡,某人確實就非以相告知,也非聽聞人的,或非人的,或天的聲音後告知,而是,聽聞尋思的、伺察的尋擴散的聲音後告知:『你的意是這樣,及你的意是像這樣,及你的心是像這樣。』即使他告知許多,那個都是如實的,非相異的。
  婆羅門!又,這裡,某人確實就非以相告知,也非聽聞人的,或非人的,或天的聲音後告知,也非聽聞尋思的、伺察的尋擴散的聲音後告知,而是,無尋、無伺定進入者的以以心熟知心後知道:『這位尊師的意行已如是朝向,這個心的緊接的,將尋思名為這個尋。』即使他告知許多,那個都是如實的,非相異的。婆羅門!這被稱為讀心神變。
  婆羅門!而哪種是教誡神變?婆羅門!這裡,某人這麼教誡:『你們要這麼尋思,你們不要這麼尋思;你們要這麼作意,你們不要這麼作意;你們要捨斷這個,你們要進入後住於這個。』婆羅門!這被稱為教誡神變。
  婆羅門!這是三種神變。婆羅門!對你,這三種神變中,接受哪種神變是較優勝的與較勝妙的?」
  「喬達摩尊師!在那裡,凡這個神變:這裡,某人體驗各種神通種類:……(中略)以身體行使自在直到梵天世界。喬達摩尊師!這裡,這個神變,凡就做那個,只他經驗那個;凡就做那個,只他有那個,喬達摩尊師!這個神變對我看起來就像如幻術同法的樣子。
  喬達摩尊師!凡這個神變:這裡,某人以相告知:『你的意是這樣,及你的意是像這樣,及你的心是像這樣。』即使他告知許多,都如實不異。喬達摩尊師!又,這裡,某一類的確實就非以相告知,而是,聽聞人的,或非人的,或天的聲音後告知……(中略)也非聽聞人的,或非人的,或天的聲音後告知,而是,聽聞尋思的、伺察的尋擴散的聲音後告知……(中略)也非聽聞尋思的、伺察的尋擴散的聲音後告知,而是,無尋、無伺定進入者的以以心熟知心後知道:『這位尊師的意行已如是朝向,這個心的緊接的,將尋思名為這個尋。』即使他告知許多,都如實不異。喬達摩尊師!這個神變也,凡就做那個,只他經驗那個;凡就做那個,只他有那個,喬達摩尊師!這個神變也對我看起來就像如幻術同法的樣子。
  喬達摩尊師!但凡這個神變:這裡,某人這麼教誡:『你們要這麼尋思,你們不要這麼尋思;你們要這麼作意,你們不要這麼作意;你們要捨斷這個,你們要進入後住於這個。』喬達摩尊師!對我,這三種神變中,就接受這種神變是較優勝的與較勝妙的。
  不可思議啊,喬達摩尊師!未曾有啊,喬達摩尊師!這被喬達摩尊師多麼善說,且我們持喬達摩尊師具備三種神變:喬達摩尊師確實體驗各種神通種類:……(中略)以身體行使自在直到梵天世界。無尋、無伺定進入者的喬達摩尊師確實以心熟知心後知道:『這位尊師的意行已如是朝向,這個心的緊接的,將尋思名為這個尋。』喬達摩尊師確實這麼教誡:『你們應該這麼尋思,你們不應該這麼尋思;你們應該這麼作意,你們不應該這麼作意;你們應該捨斷這個,你們應該進入後住於這個。』」
  「婆羅門!確實{我}[這]冒犯的、誹謗的言語被你說,但我將回答你:婆羅門!我確實體驗各種神通種類:……(中略)以身體行使自在直到梵天世界。婆羅門!無尋、無伺定進入者的我確實以心熟知心後知道:『這位尊師的意行已如是朝向,這個心的緊接的,將尋思名為這個尋。』我確實這麼教誡:『你們應該這麼尋思,你們不應該這麼尋思;你們應該這麼作意,你們不應該這麼作意;你們應該捨斷這個,你們應該進入後住於這個。』」
  「喬達摩尊師!那麼,有其他一位比丘也凡具備這三種神變,除了喬達摩尊師外?」「婆羅門!不只一百位、二百位、三百位、四百位、五百位,還有甚且更多凡比丘具備這三種神變。」「喬達摩尊師!那麼,那些比丘現在住在哪裡?」「婆羅門!就在這個比丘僧團中。」
  「太偉大了,喬達摩尊師!太偉大了,喬達摩尊師!喬達摩尊師!猶如扶正顛倒的,或揭開隱藏的,或告知迷路者的道路,或在黑暗中持燈火:『有眼者們看見諸色。』同樣的,法被喬達摩尊師以種種法門說明。這個我歸依喬達摩尊師、法、比丘僧團,請喬達摩尊師記得我為優婆塞,從今天起已終生歸依。」
  婆羅門品第一,其攝頌
  「二則婆羅門與某位,遊行者與達涅槃,
   壞散、婆蹉、低葛那,以及索尼與傷歌邏。」

巴利語經文(台灣嘉義法雨道場流通的word版本)
AN.3.61(另版AN.3.60)/ 10. Saṅgāravasuttaṃ
   61. Atha kho saṅgāravo brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho saṅgāravo brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca– “mayamassu, bho gotama, brāhmaṇā nāma. Yaññaṃ yajāmapi yajāpemapi. Tatra, bho gotama, yo ceva yajati yo ca yajāpeti sabbe te anekasārīrikaṃ puññappaṭipadaṃ paṭipannā honti, yadidaṃ yaññādhikaraṇaṃ. Yo panāyaṃ, bho gotama, yassa vā tassa vā kulā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito ekamattānaṃ dameti, ekamattānaṃ sameti, ekamattānaṃ parinibbāpeti, evamassāyaṃ ekasārīrikaṃ puññappaṭipadaṃ paṭipanno hoti, yadidaṃ pabbajjādhikaraṇan”ti.
   “Tena hi, brāhmaṇa, taññevettha paṭipucchissāmi. Yathā te khameyya tathā naṃ byākareyyāsi. Taṃ kiṃ maññasi, brāhmaṇa, idha tathāgato loke uppajjati arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā. So evamāha– ‘ethāyaṃ maggo ayaṃ paṭipadā yathāpaṭipanno ahaṃ anuttaraṃ brahmacariyogadhaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedemi; etha, tumhepi tathā paṭipajjatha, yathāpaṭipannā tumhepi anuttaraṃ brahmacariyogadhaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathā’ti. Iti ayañceva satthā dhammaṃ deseti, pare ca tathatthāya paṭipajjanti, tāni kho pana honti anekānipi satāni anekānipi sahassāni anekānipi satasahassāni.
   “Taṃ kiṃ maññasi, brāhmaṇa, iccāyaṃ evaṃ sante ekasārīrikā vā puññappaṭipadā hoti anekasārīrikā vā, yadidaṃ pabbajjādhikaraṇan”ti? “Iccāyampi, bho gotama, evaṃ sante anekasārīrikā puññappaṭipadā hoti, yadidaṃ pabbajjādhikaraṇan”ti.
   Evaṃ vutte āyasmā ānando saṅgāravaṃ brāhmaṇaṃ etadavoca– “imāsaṃ te, brāhmaṇa, dvinnaṃ paṭipadānaṃ katamā paṭipadā khamati appatthatarā ca appasamārambhatarā ca mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā cā”ti? Evaṃ vutte saṅgāravo brāhmaṇo āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca – “seyyathāpi bhavaṃ gotamo bhavaṃ cānando. Ete me pujjā, ete me pāsaṃsā”ti.
   Dutiyampi kho āyasmā ānando saṅgāravaṃ brāhmaṇaṃ etadavoca – “na kho tyāhaṃ, brāhmaṇa, evaṃ pucchāmi– ‘ke vā te pujjā ke vā te pāsaṃsā’ti? Evaṃ kho tyāhaṃ, brāhmaṇa, pucchāmi– ‘imāsaṃ te, brāhmaṇa, dvinnaṃ paṭipadānaṃ katamā paṭipadā khamati appatthatarā ca appasamārambhatarā ca mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā cā’”ti? Dutiyampi kho saṅgāravo brāhmaṇo āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca– “seyyathāpi bhavaṃ gotamo bhavaṃ cānando. Ete me pujjā, ete me pāsaṃsā”ti.
   Tatiyampi kho āyasmā ānando saṅgāravaṃ brāhmaṇaṃ etadavoca – “na kho tyāhaṃ, brāhmaṇa, evaṃ pucchāmi– ‘ke vā te pujjā ke vā te pāsaṃsā’ti? Evaṃ kho tyāhaṃ, brāhmaṇa, pucchāmi– ‘imāsaṃ te, brāhmaṇa, dvinnaṃ paṭipadānaṃ katamā paṭipadā khamati appatthatarā ca appasamārambhatarā ca mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā cā’”ti? Tatiyampi kho saṅgāravo brāhmaṇo āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca– “seyyathāpi bhavaṃ gotamo bhavaṃ cānando. Ete me pujjā, ete me pāsaṃsā”ti.
   Atha kho bhagavato etadahosi– “yāva tatiyampi kho saṅgāravo brāhmaṇo ānandena sahadhammikaṃ pañhaṃ puṭṭho saṃsādeti no vissajjeti. Yaṃnūnāhaṃ parimoceyyan”ti. Atha kho bhagavā saṅgāravaṃ brāhmaṇaṃ etadavoca– “kā nvajja, brāhmaṇa, rājantepure rājapurisānaṃ sannisinnānaṃ sannipatitānaṃ antarākathā udapādī”ti? “Ayaṃ khvajja, bho gotama, rājantepure rājapurisānaṃ sannisinnānaṃ sannipatitānaṃ antarākathā udapādi– ‘pubbe sudaṃ appatarā ceva bhikkhū ahesuṃ bahutarā ca uttari manussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ dassesuṃ; etarahi pana bahutarā ceva bhikkhū appatarā ca uttari manussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ dassentī’ti. Ayaṃ khvajja, bho gotama, rājantepure rājapurisānaṃ sannisinnānaṃ sannipatitānaṃ antarākathā udapādī”ti.
   “Tīṇi kho imāni, brāhmaṇa, pāṭihāriyāni. Katamāni tīṇi? Iddhipāṭihāriyaṃ, ādesanāpāṭihāriyaṃ anusāsanīpāṭihāriyaṃ. Katamañca, brāhmaṇa, iddhipāṭihāriyaṃ? Idha, brāhmaṇa, ekacco anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhoti– ‘ekopi hutvā bahudhā hoti, bahudhāpi hutvā eko hoti; āvibhāvaṃ, tirobhāvaṃ; tirokuṭṭaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gacchati, seyyathāpi ākāse; pathaviyāpi ummujjanimujjaṃ karoti, seyyathāpi udake; udakepi abhijjamāne gacchati, seyyathāpi pathaviyaṃ; ākāsepi pallaṅkena kamati, seyyathāpi pakkhī sakuṇo; imepi candimasūriye evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāve pāṇinā parimasati parimajjati, yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vatteti’. Idaṃ vuccati, brāhmaṇa, iddhipāṭihāriyaṃ
   “Katamañca, brāhmaṇa, ādesanāpāṭihāriyaṃ? Idha, brāhmaṇa, ekacco nimittena ādisati– ‘evampi te mano, itthampi te mano, itipi te cittan’ti. So bahuṃ cepi ādisati tatheva taṃ hoti, no aññathā.
   “Idha pana, brāhmaṇa, ekacco na heva kho nimittena ādisati api ca kho manussānaṃ vā amanussānaṃ vā devatānaṃ vā saddaṃ sutvā ādisati– ‘evampi te mano, itthampi te mano, itipi te cittan’ti. So bahuṃ cepi ādisati tatheva taṃ hoti, no aññathā.
   “Idha pana, brāhmaṇa, ekacco na heva kho nimittena ādisati napi manussānaṃ vā amanussānaṃ vā devatānaṃ vā saddaṃ sutvā ādisati, api ca kho vitakkayato vicārayato vitakkavipphārasaddaṃ sutvā ādisati– ‘evampi te mano, itthampi te mano, itipi te cittan’ti. So bahuṃ cepi ādisati tatheva taṃ hoti, no aññathā.
   “Idha pana, brāhmaṇa, ekacco na heva kho nimittena ādisati, napi manussānaṃ vā amanussānaṃ vā devatānaṃ vā saddaṃ sutvā ādisati, napi vitakkayato vicārayato vitakkavipphārasaddaṃ sutvā ādisati, api ca kho avitakkaṃ avicāraṃ samādhiṃ samāpannassa cetasā ceto paricca pajānāti– ‘yathā imassa bhoto manosaṅkhārā paṇihitā imassa cittassa anantarā amuṃ nāma vitakkaṃ vitakkessatī’ti. So bahuṃ cepi ādisati tatheva taṃ hoti, no aññathā. Idaṃ vuccati, brāhmaṇa, ādesanāpāṭihāriyaṃ.
   “Katamañca, brāhmaṇa, anusāsanīpāṭihāriyaṃ? Idha, brāhmaṇa ekacco evamanusāsati– ‘evaṃ vitakketha, mā evaṃ vitakkayittha; evaṃ manasi karotha, mā evaṃ manasākattha; idaṃ pajahatha, idaṃ upasampajja viharathā’ti. Idaṃ vuccati, brāhmaṇa, anusāsanīpāṭihāriyaṃ. Imāni kho, brāhmaṇa, tīṇi pāṭihāriyāni. Imesaṃ te, brāhmaṇa, tiṇṇaṃ pāṭihāriyānaṃ katamaṃ pāṭihāriyaṃ khamati abhikkantatarañca paṇītatarañcā”ti?
   “Tatra, bho gotama, yadidaṃ pāṭihāriyaṃ idhekacco anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhoti …pe… yāva brāhmalokāpi kāyena vasaṃ vatteti, idaṃ, bho gotama, pāṭihāriyaṃ yova naṃ karoti sova naṃ paṭisaṃvedeti, yova naṃ karoti tasseva taṃ hoti. Idaṃ me, bho gotama, pāṭihāriyaṃ māyāsahadhammarūpaṃ viya khāyati.
   “Yampidaṃ bho gotama, pāṭihāriyaṃ idhekacco nimittena ādisati– ‘evampi te mano, itthampi te mano, itipi te cittan’ti, so bahuṃ cepi ādisati tatheva taṃ hoti, no aññathā. Idha pana, bho gotama, ekacco na heva kho nimittena ādisati, api ca kho manussānaṃ vā amanussānaṃ vā devatānaṃ vā saddaṃ sutvā ādisati …pe… napi manussānaṃ vā amanussānaṃ vā devatānaṃ vā saddaṃ sutvā ādisati, api ca kho vitakkayato vicārayato vitakkavipphārasaddaṃ sutvā ādisati …pe… napi vitakkayato vicārayato vitakkavipphārasaddaṃ sutvā ādisati, api ca kho avitakkaṃ avicāraṃ samādhiṃ samāpannassa cetasā ceto paricca pajānāti – ‘yathā imassa bhoto manosaṅkhārā paṇihitā imassa cittassa anantarā amhaṃ nāma vitakkaṃ vitakkessatī’ti, so bahuṃ cepi ādisati tatheva taṃ hoti, no aññathā. Idampi, bho gotama, pāṭihāriyaṃ yova naṃ karoti sova naṃ paṭisaṃvedeti, yova naṃ karoti tasseva taṃ hoti. Idampi me, bho gotama, pāṭihāriyaṃ māyāsahadhammarūpaṃ viya khāyati.
   “Yañca kho idaṃ, bho gotama, pāṭihāriyaṃ idhekacco evaṃ anusāsati– ‘evaṃ vitakketha mā evaṃ vitakkayittha; evaṃ manasi karotha, mā evaṃ manasākattha; idaṃ pajahatha, idaṃ upasampajja viharathā’ti. Idameva, bho gotama, pāṭihāriyaṃ khamati imesaṃ tiṇṇaṃ pāṭihāriyānaṃ abhikkantatarañca paṇītatarañca.
   “Acchariyaṃ, bho gotama, abbhutaṃ, bho gotama! Yāvasubhāsitamidaṃ bhotā gotamena imehi ca mayaṃ tīhi pāṭihāriyehi samannāgataṃ bhavantaṃ gotamaṃ dhārema. Bhavañhi gotamo anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhoti …pe… yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vatteti, bhavañhi gotamo avitakkaṃ avicāraṃ samādhiṃ samāpannassa cetasā ceto paricca pajānāti– ‘yathā imassa bhoto manosaṅkhārā paṇihitā imassa cittassa anantarā amuṃ nāma vitakkaṃ vitakkessatī’ti. Bhavañhi gotamo evamanusāsati– ‘evaṃ vitakketha, mā evaṃ vitakkayittha; evaṃ manasi karotha, mā evaṃ manasākattha; idaṃ pajahatha, idaṃ upasampajja viharathā’”ti.
   “Addhā kho tyāhaṃ, brāhmaṇa, āsajja upanīya vācā bhāsitā; api ca tyāhaṃ byākarissāmi. Ahañhi, brāhmaṇa, anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhomi …pe… yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vattemi. Ahañhi brāhmaṇa, avitakkaṃ avicāraṃ samādhiṃ samāpannassa cetasā ceto paricca pajānāmi– ‘yathā imassa bhoto manosaṅkhārā paṇihitā, imassa cittassa anantarā amuṃ nāma vitakkaṃ vitakkessatī’ti. Ahañhi, brāhmaṇa, evamanusāsāmi– ‘evaṃ vitakketha, mā evaṃ vitakkayittha; evaṃ manasi karotha, mā evaṃ manasākattha; idaṃ pajahatha, idaṃ upasampajja viharathā’”ti.
   “Atthi pana, bho gotama, añño ekabhikkhupi yo imehi tīhi pāṭihāriyehi samannāgato, aññatra bhotā gotamenā”ti? “Na kho, brāhmaṇa, ekaṃyeva sataṃ na dve satāni na tīṇi satāni na cattāri satāni na pañca satāni, atha kho bhiyyova, ye bhikkhū imehi tīhi pāṭihāriyehi samannāgatā”ti. “Kahaṃ pana, bho gotama, etarahi te bhikkhū viharantī”ti? “Imasmiṃyeva kho, brāhmaṇa, bhikkhusaṅghe”ti.
   “Abhikkantaṃ, bho gotama, abhikkantaṃ, bho gotama! Seyyathāpi bho gotama, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya– ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti, evamevaṃ bhotā gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi, dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gatan”ti. Dasamaṃ.
   Brāhmaṇavaggo paṭhamo.
   Tassuddānaṃ–
   Dve brāhmaṇā caññataro, paribbājakena nibbutaṃ;
   Palokavaccho tikaṇṇo, soṇi saṅgāravena cāti.
南北傳經文比對(莊春江作):
  「教作齋」,南傳作「也使祭」(yajāpemapi),菩提比丘長老英譯為「責成他人祭祀」(enjoin others to offer sacrifices)。
  「福跡」,南傳作「福德道跡」(puññappaṭipadaṃ),菩提比丘長老英譯為「功績的實行」(a meritorious practice)。
  「以因齋故」,南傳作「牲祭之故」(yaññādhikaraṇaṃ),菩提比丘長老英譯為「一個人基於祭祀」(one based on sacrifice)。
  「自息止」,南傳作「使自己一個寂靜」(ekamattānaṃ sameti),菩提比丘長老英譯為「只他自己平靜」(calms only himself)。
  「自滅訖」,南傳作「使自己一個般涅槃」(ekamattānaṃ parinibbāpeti),菩提比丘長老英譯為「只導向自己涅槃」(leads to Nibbāna only himself)。
  「以他相占他意;以想觀察他心爾趣(DA.18)」,南傳作「以相告知」(nimittena ādisati),菩提比丘長老英譯為「以線索宣稱」(by means of clue, declares, AN.3.61),Maurice Walshe先生英譯為「以可見的形跡」(by a visible sign, DN.28)。按:《吉祥悅意》等說,以前來的相(āgatanimittena, AN.3.61/DN.28)、離去的相、住立的相說:「它這是這個名字。」長老說,這就是現代說的「身體語言(body language)」。
  「他念、他思」,南傳作「尋思的、伺察的」(vitakkayato vicārayato),菩提比丘長老英譯為「當一個人在想與檢查[某事]時」(as one is thinking and examining [some matter], AN.3.61),Maurice Walshe先生英譯為「以應用一個人的心」(by applying one's mind, DN.28)。
  「聲」,南傳作「尋擴散的聲音」(vitakkavipphārasaddaṃ),Maurice Walshe先生英譯為「請聽某種聲音傳達」(attending to something conveyed by sound, DN.28),菩提比丘長老英譯為「心思擴散(傳播)的聲音」(the sound of the diffusion of thought, AN.3.61)。按:《吉祥悅意》、《滿足希求》都以「因尋擴散而生起的喃喃(vippalapantānaṃ)、睡眠放逸等(suttapamattādīnaṃ)的聲音」解說,長老說,這應該是尋(思想)發出的細微聲音(subtle sounds),而非嘴巴說的。
  「為這個或為那個」(yassa vā tassa vā),菩提比丘長老英譯為「離開了他的家人者」(who leaves his family)。按:《滿足希求》以「從某個或從那個」(yasmā vā tasmā vā)解說。
  「梵行立足處」(brahmacariyogadhaṃ),菩提比丘長老英譯為「立足於聖潔的生活」(Grounded upon the holy life, SN.55.2),或「精神生活中的頂點」(culmination of the spiritual life, AN.3.61)。按:《滿足希求》說,這是指「阿羅漢道(arahattamaggasaṅkhātassa)、涅槃(nibbānaṃ)」。