中阿含100經/苦陰經(下)(因品)(莊春江標點)
我聞如是:
一時,
佛遊釋羈瘦,在加維羅衛尼拘類園。
爾時,釋摩訶男中後仿佯往詣佛所,
稽首佛足,卻坐一面,白曰:
「
世尊!我如是知世尊法,令我心中得滅三穢:
染心穢、恚心
穢、癡心穢。世尊!我如是知此法,然,我心中復生
染法、恚法、癡法。世尊!我作是念:『我有何法不滅,令我心中復生染法、恚法、癡法耶?』」
世尊告曰:
「摩訶男!汝有一法不滅,謂:汝住在家,不
至信捨家無家學道。摩訶男!若汝滅此一法者,汝必不住在家,必至信捨家無家學道。汝因一法不滅故,住在家,不至信捨家無家學道。」
於是,釋摩訶男即從{坐}[座]起,偏袒著衣,
叉手向佛,白世尊曰:
「唯願世尊為我說法!令我心淨,除疑得道!」
世尊告曰:
「摩訶男!有
五欲功德可愛、可念、歡喜,欲相應而使人樂,云何為五?謂:眼知色、耳知聲、鼻知香、舌知味、身知觸,由此令王及王眷屬得安樂歡喜。摩訶男!極是欲
味無復過是,所患甚多。
摩訶男!云何欲
患?摩訶男!
族姓子者,隨其技術以自存活,或作田業,或行
治生,或以學書,或明算術,或知工數,或
巧刻印,或作文章,或造手筆,或曉經書,或作勇將,或奉事王。彼寒時則寒,熱時則熱,飢渴、疲勞、蚊虻所蜇,作如是業求圖錢財。摩訶男!此族姓子如是方便,作如是行,作如是求,若不得錢財者,便生憂苦、愁慼、
懊惱,心則生癡,作如是說:『唐作唐苦!所求無果。』摩訶男!彼族姓子如是方便,作如是行,作如是求,若得錢財者,彼便愛惜守護密藏,所以者何?『我此財物莫令王奪、賊劫、火燒、腐壞、亡失,出財無利,或作諸業而不成就。』彼作如是守護密藏,若使王奪、賊劫、火燒、腐壞、亡失,彼便生憂苦、愁慼、懊惱,心則生癡,作如是說:『若有
長夜所可愛念者,彼則亡失。』摩訶男!如是,
現法苦陰,因欲、緣欲,以欲為本。
摩訶男!復次,眾生因欲、緣欲,以欲為本故,母共子諍,子共母諍,父子、兄弟、姊妹、親族展轉共諍,彼既如是共鬪諍已,母說子惡,子說母惡,父子、兄弟、姊妹、親族更相說惡,況復他人。摩訶男!是謂:現法苦陰,因欲、緣欲,以欲為本。
摩訶男!復次,眾生因欲、緣欲,以欲為本故,王王共諍,
梵志梵志共諍,
居士居士共諍,民民共諍,國國共諍,彼因鬪諍共相憎故,以種種器仗,轉相加害,或以拳扠石擲,或以杖打刀斫。彼當鬪時,或死、或怖,受極重苦。摩訶男!是謂:現法苦陰,因欲、緣欲,以欲為本。
摩訶男!復次,眾生因欲、緣欲,以欲為本故,著鎧被袍,持矟弓箭,或執刀楯入在軍陣,或以象鬪,或馬、或車,或以步軍,或以男女鬪。彼當鬪時,或死、或怖,受極重苦。摩訶男!是謂:現法苦陰,因欲、緣欲,以欲為本。
摩訶男!復次,眾生因欲、緣欲,以欲為本故,著鎧被袍,持矟弓箭,或執刀楯往奪他國,攻城破塢,共相格戰,打鼓吹角,高聲喚呼。或以槌打,或以鉾戟,或以利輪,或以箭射,或亂下石,或以大弩,或以融銅珠子灑之。彼當鬪時,或死、或怖,受極重苦。摩訶男!是謂:現法苦陰,因欲、緣欲,以欲為本。
摩訶男!復次,眾生因欲、緣欲,以欲為本故,著鎧被袍,持矟弓箭,或執刀楯入村、入邑、入國、入城,
穿牆發藏,劫奪財物,
斷截王路。或至他巷,壞村、害邑、滅國、破城。於中,或為王人所捉,種種{考}[拷]治:截手、截足或截手足,截耳、截鼻或截耳鼻,或臠臠割,拔鬚、拔髮,或拔鬚髮,或著檻中,衣裹火燒,或以沙壅,草纏火炳(爇),或內鐵驢腹中,或著鐵豬口中、或置鐵虎口中燒,或安銅釜中、或著鐵釜中煮,或段段截,或利叉刺,或鐵鉤鉤,或臥鐵床以沸油澆,或坐鐵臼以鐵杵擣,或龍蛇蜇,或以鞭鞭,或以杖撾,或以棒打,或生貫
高標上,或梟其首。彼在其中或死或怖,受極重苦,摩訶男!是謂:現法苦陰,因欲、緣欲,以欲為本。
摩訶男!復次,眾生因欲、緣欲,以欲為本故,行身惡行,行口、
意惡行,彼於後時,疾病著床,或坐、臥地,以苦逼身,受極重苦,不可愛樂。彼若有身惡行,口、意惡行,彼臨終時,在前覆障,猶日將沒大山崗側,影障覆地。如是,彼若有身惡行,口、意惡行,在前覆障,彼作是念:『我本惡行在前覆我,我本不作福業,多作惡業,若使有人作惡、兇暴,唯為罪,不作福、不行善,無所畏、無所依、無所歸,隨生處者,我必生彼。從是有悔,悔者不善死,無福命終。摩訶男!是謂:現法苦陰,因欲、緣欲,以欲為本。
摩訶男!復次,眾生因欲、緣欲,以欲為本故,行身惡行,行口、意惡行,彼因身、口、意惡行故,因此、
緣此,身壞命終必至
惡處,生地獄中。摩訶男!是謂:後世苦陰,因欲、緣欲,以欲為本。
摩訶男!是故,當知:欲
一向無樂,無量苦患,
多聞聖弟子不見如真者,彼為欲所覆,不得捨樂及無上息。摩訶男!如是,彼多聞聖弟子因欲退轉。摩訶男!我知欲無樂,無量苦患,我知如真已,摩訶男!不為欲所覆,亦不為惡所纏,便得捨樂及無上息。摩訶男!是故我不因欲退轉。
摩訶男!一時,我遊王舍城,住鞞哆邏山仙人七葉屋。摩訶男!我於
晡時從
宴坐起,往至廣山,則於彼中見眾多尼揵,行不坐行,常立不坐,受極重苦。我往問曰:『諸尼揵!汝等何故行此不坐行,{當}[常]立不坐,受如是苦?』彼如是說:『
瞿曇!我有
尊師尼揵,名曰親子,彼則教我作如是說:「諸尼揵等!汝若宿命有不善業,因此苦行故,必當得盡。若今身妙行護,口、意妙行護,因緣此故,不復作惡不善之業。」』
摩訶男!我復問曰:『諸尼揵!汝等信尊師無有疑耶?』彼復答我:『如是,瞿曇!我等信尊師無有疑惑。』摩訶男!我復問曰:『尼揵!若爾者,汝等尊師尼揵本重作惡不善之業,彼本作尼揵死,今生人間出家作尼揵,行不坐行,常立不坐,受如是苦,如汝等輩及弟子也。』彼復語我曰:『瞿曇!樂不因樂,要因苦得,如頻鞞娑羅王樂,
沙門瞿曇不如也。』
我復語曰:『汝等癡狂,所說無義,所以者何?汝等不善,無所曉了而不知時,謂:汝作是說:「如頻鞞娑羅王樂,沙門瞿曇不如也。」尼揵!汝等本應如是問:「誰樂勝?為頻鞞娑羅王?為沙門瞿曇耶?」尼揵!若我如是說:「我樂勝,頻鞞娑羅王不如。」者,尼揵!汝等可得作是語:「如頻鞞娑羅王樂,沙門瞿曇不如也。」』彼諸尼揵即如是說:『瞿曇!我等今問沙門瞿曇,誰樂勝?為頻鞞娑羅王?為沙門瞿曇耶?』我復語曰:『尼揵!我今問汝,隨所解答。諸尼揵等,於意云何?頻鞞娑羅王可得如意靜默無言,因是七日、七夜得歡喜快樂耶?』尼揵答曰:『不也,瞿曇!』『六、五、四、三、二,一日一夜得歡喜快樂耶?』尼揵答曰:『不也,瞿曇!』復問曰:『尼揵!我可得如意靜默無言,因是一日一夜得歡喜快樂耶?』尼揵答曰:『如是,瞿曇!』『二、三、四、五、六,七日七夜得歡喜快樂耶?』尼揵答曰:『如是,瞿曇!』我復問曰:『諸尼揵等!於意云何,誰樂勝?為頻鞞娑羅王?為是我耶?』尼揵答曰:『瞿曇!如我等受解沙門瞿曇所說,瞿曇樂勝,頻鞞娑羅王不如也。』
摩訶男!因此故知,欲無樂,有無量苦患。若多聞聖弟子不見如真者,彼為欲所覆,惡、不善所纏,不得捨樂及無上息。摩訶男!如是,彼多聞聖弟子為欲退轉。摩訶男!我知欲無樂,有無量苦患,我知如真已,不為欲所覆,亦不為惡不善法所纏,便得捨樂及無上息。摩訶男!是故我不為欲退轉。」
佛說如是,釋摩訶男及諸
比丘聞佛所說,歡喜奉行。
增壹阿含41品1經[佛光本365經/7法](莫畏品)(莊春江標點)
聞如是:
一時,
佛在釋翅迦毘羅衛尼拘屢園中。
是時,摩呵男釋往至世尊所,
頭面禮足,在一面坐。
……(與MA.100無關,編譯者刪略)
[世尊告摩呵男:]
我爾時復遊在仙人窟中。
爾時,有[眾]多尼揵子在彼學道。
是時,尼揵子舉手指日,曝體學道,或復有蹲而學道。
我爾時往至彼所,語尼揵子:『汝等何故離坐、舉手、翹足乎?』
彼尼揵子曰:『
瞿曇!當知:昔我先師作不善行,今所以苦者,欲滅其罪,今雖露形體,有慚辱分,亦有消滅此事,瞿曇!當知:行盡,苦亦盡;苦盡,行亦盡;苦行已盡,便至涅槃。』
我爾時復語尼揵子曰:『此事不然!亦{無}[不]由行盡苦亦盡;亦不由苦盡行亦盡,得至涅槃,但{今}[令]苦行盡,得至涅槃者,此事然矣!但不可從樂至樂。』
尼揵子曰:『頻毘娑羅王從樂至樂,有何苦哉?』
我爾時復語尼揵子曰:『頻毘娑羅王樂何如我樂?』
尼揵子報我言:『頻毘娑羅王樂勝汝樂也!』
我爾時復語尼揵子曰:『頻毘娑羅王能使我七日七夜
結跏趺坐,形體不移動乎?正使六、五、四、三、二,乃至一日結跏趺坐乎?』
尼揵子報曰:『不也,瞿曇!』
世尊告曰:『我能堪任結跏趺坐,形不移動。云何,尼揵子!誰者為樂?頻毘娑羅王樂耶?為我樂耶?』
尼揵子曰:『瞿曇!沙門樂。』
……(與MA.100無關,編譯者刪略)
爾時,摩呵男聞佛所說,歡喜奉行。
中部14經/苦蘊小經(獅子吼品)(莊春江譯)
被我這麼聽聞:
有一次,
世尊住在釋迦族人的迦毘羅衛城尼拘律園。
那時,釋迦族人摩訶男去見世尊。抵達後,向世尊
問訊後,在一旁坐下。在一旁坐下的釋迦族人摩訶男對世尊說這個:
「
大德!我這麼了知法被世尊
長久地教導:『
貪是心的隨雜染;瞋是心的
隨雜染;癡是心的隨雜染。』大德!但我這麼了知法被世尊教導:『貪是心的隨雜染;瞋是心的隨雜染;癡是心的隨雜染。』然而,有時
貪法持續遍取我的心;瞋法也持續遍取我的心;癡法也持續遍取我的心。大德!我這麼想:『是否我有什麼自身內未捨斷的法,以那個有時貪法持續遍取我的心;瞋法也持續遍取我的心;癡法也持續遍取我的心呢?』」(175)
「摩訶男!仍有那個你自身內未捨斷的法,以那個有時貪法持續遍取你的心;瞋法也持續遍取你的心;癡法也持續遍取你的心。摩訶男!因為如果你那個自身內的法被捨斷,你不會住俗家,不會受用諸欲,摩訶男!因為你仍有那個自身內未捨斷的法,因此你住俗家,受用諸欲。(176)
『諸欲是少
樂味的、多苦的、多
絕望的,在那裡有更多
過患。』摩訶男!像這樣,即使聖弟子有以正確之慧如實善見,但他仍未到達(證得)從諸欲之外,從諸惡不善法之外的
喜、樂,或其他比那個更寂靜的,那時,他就仍然不是在諸欲上不被誘惑者。
摩訶男!但當對聖弟子有『欲是少樂味的、多苦的、多絕望的,在那裡有更多過患。』這樣這個以正確之慧如實善見,且他到達從諸欲之外,從諸惡不善法之外的喜、樂,或其他比那個更寂靜的,那時,他是在諸欲上不被誘惑者。
摩訶男!就在我的
正覺以前,當還是未
現正覺的
菩薩時,也有『欲是少樂味的、多苦的、多絕望的,在那裡有更多過患。』這樣這個以正確之慧如實善見,但未到達從諸欲之外,從諸惡不善法之外的喜、樂,或其他比那個更寂靜的,那時,我就仍然不自稱是在諸欲上不被誘惑者,摩訶男!但當我有『欲是少樂味的、多苦的、多絕望的,在那裡有更多過患。』這樣這個以正確之慧如實被善見,而且到達從諸欲之外,從諸惡不善法之外的喜、樂,或其他比那個更寂靜的,那時,我自稱是在諸欲上不被誘惑者。(177)
摩訶男!而什麼是諸欲的樂味?摩訶男!有這
五種欲,哪五種呢?能被眼識知的、想要的、所愛的、合意的、可愛形色的、伴隨欲的、誘人的諸色,能被耳識知……的諸聲音……(中略)能被身識知的、想要的、所愛的、合意的、可愛形色的、伴隨欲的、誘人的諸
所觸,摩訶男!這些是五種欲。摩訶男!凡
緣於這五種欲生起的樂、喜悅,這是欲的樂味。
摩訶男!而什麼是諸欲的過患?摩訶男!這裡,凡
善男子以技能謀生:不論
以查驗,不論以會計,不論以計算,不論以耕作,不論以
買賣,不論以牧牛,不論以箭術,不論以王臣,不論以某個技能,面對寒冷的,面對暑熱的,與虻蚊風烈日蛇的接觸受害著,因飢渴死亡著,摩訶男!這是諸欲的過患,
直接可見的苦蘊,欲為因,欲為因緣,因為欲,因就是諸欲。
摩訶男!如果當那位善男子這麼奮起、辛勤、努力時,他們不完成財富,他悲傷、疲累、悲泣、搥胸地號哭,來到迷亂:『我的奮起確實是空虛的,我的努力確實是無結果的。』摩訶男!這也是諸欲的過患,直接可見的苦蘊,欲為因,欲為因緣,因為欲,因就是諸欲。
摩訶男!如果當那位善男子這麼奮起、辛勤、努力時,他們完成財富,他因為那些財富的守護感受苦憂:『如何既不讓國王們取走我的財富,也不讓盜賊們取走,也不讓火燒掉,也不讓水流走,也不讓不可愛的繼承者們會取走?』當他那樣守護、保護那些財富時,國王們取走,或盜賊們取走,或火燃掉,或水流走,或不可愛的繼承者們取走,他悲傷、疲累、悲泣、搥胸地號哭,來到迷亂:『凡我曾有的,那個確實都沒有了。』摩訶男!這也是諸欲的過患,直接可見的苦蘊,欲為因,欲為因緣,因為欲,因就是諸欲。
再者,摩訶男!欲為因,欲為因緣,因為欲,因就是諸欲,國王們與國王們諍論,
剎帝利們也與剎帝利們諍論,婆羅門們也與婆羅門們諍論,
屋主們也與屋主們諍論,母親也與兒子諍論,兒子也與母親諍論,父親也與兒子諍論,兒子也與父親諍論,兄弟也與兄弟諍論,兄弟也與姊妹諍論,姊妹也與兄弟諍論,朋友也與朋友諍論。在那裡,他們來到爭吵、爭執、爭辯,互相以拳頭攻擊,也以土塊攻擊,也以棍棒攻擊,也以刀劍攻擊,在那裡,他們遭受死亡,或死亡程度的苦。摩訶男!這也是諸欲的過患,直接可見的苦蘊,欲為因,欲為因緣,因為欲,因就是諸欲。
再者,摩訶男!欲為因,欲為因緣,因為欲,因就是諸欲,取刀與盾後,綁緊弓箭後,兩方軍隊投入戰場,在箭射出中,也在矛射出中,也在刀閃耀中,在那裡,他們以箭射擊,也以矛射擊,也以刀切斷頭,在那裡,他們遭受死亡,或死亡程度的苦。摩訶男!這也是諸欲的過患,直接可見的苦蘊,欲為因,欲為因緣,因為欲,因就是諸欲。
再者,摩訶男!欲為因,欲為因緣,因為欲,因就是諸欲,取刀與盾後,綁緊弓箭後,投入塗濕滑的保壘,在箭射出中,也在矛射出中,也在刀閃耀中,在那他們以箭射擊,也以矛射擊,也以牛糞傾瀉,也以大群(重物)壓碎,也以刀切斷頭,在那裡,他們遭受死亡,或死亡程度的苦。摩訶男!這也是諸欲的過患,直接可見的苦蘊,欲為因,欲為因緣,因為欲,因就是諸欲。
再者,摩訶男!欲為因,欲為因緣,因為欲,因就是諸欲,他們
入侵人家,也奪取(搬運)掠奪物,也作盜匪,也
攔路搶劫,也通姦(走入)他人的妻子,國王們捕捉他後,使施加種種刑罰:以鞭打,也以棒打,也以手杖打,也切斷手,也切斷腳,也切斷手與腳,也切斷耳,也切斷鼻,也切斷耳與鼻,也施加酸粥鍋刑,也施加貝禿刑,也施加羅侯口刑,也施加火鬘刑,也施加燭手刑,也施加驅行刑,也施加樹皮衣刑,也施加羚羊刑,也施加鉤肉刑,也施加錢刑,也施加鹼浴刑,也施加扭轉門閂刑,也施加稻草足踏台刑,也淋熱油,也使以諸狗咬,也使活者在尖物上刺入,也以刀切斷頭,在那裡,他們遭受死亡,或死亡程度的苦。摩訶男!這也是諸欲的過患,直接可見的苦蘊,欲為因,欲為因緣,因為欲,因就是諸欲。
再者,摩訶男!欲為因,欲為因緣,因為欲,因就是諸欲,以身行惡行,以語行惡行,以意行惡行。他們以身行惡行後,以語行惡行後,以意行惡行後,以身體的崩解,死後往生
苦界、
惡趣、
下界、地獄。摩訶男!這也是諸欲的過患,後世的苦蘊,欲為因,欲為因緣,因為欲,因就是諸欲。[MN.13](178)
摩訶男!這裡,有一次,我住在王舍城
耆闍崛山。當時,眾多尼乾陀在仙吞山坡黑岩處,是常站立者、拒絕座位者,感受劇烈的、苦的、激烈的、猛烈的、辛辣的感受。摩訶男!那時,我傍晚時從
獨坐出來,去見在仙吞山坡黑岩處的那些尼乾陀。抵達後,我對那些尼乾陀說這個:『尼乾陀
道友們!你們為何是常站立者、拒絕座位者,感受劇烈的、苦的、激烈的、猛烈的、辛辣的感受呢?』摩訶男!在這麼說時,那些尼乾陀對我說這個:『道友!尼乾陀若提子自稱是一切知者、一切見者、
無殘留智見者:「當我行走時、站立時、睡時、醒時,智見經常地、持續地被現起。」他這麼說:「尼乾陀們!你們有過去(前世)所作惡業,你們要以這個強烈的難行消滅它。又,在這裡,凡現在以身
自制者,以語自制者,以意自制者,那個有未來惡業的不作。像這樣,以苦行有舊業的終結;以新業的不作有未來
無流漏;以未來無流漏有業的滅盡;以業的滅盡有苦的滅盡;以苦的滅盡有受的滅盡;以受的滅盡一切苦將被滅盡。」而且我們喜歡同時也接受那個,因為那樣,我們是滿意的。』(179)
摩訶男!在這麼說時,我對那些尼乾陀們說這個:『尼乾陀道友們!那麼,你們知道:「我們過去就存在;非不存在。」嗎?』『道友!這確實不是。』『尼乾陀道友們!那麼,你們知道:「我們過去就做惡業;非不做。」嗎?』『道友!這確實不是。』『尼乾陀道友們!那麼,你們知道:「我們過去做像這樣的或像那樣的惡業。」嗎?』『道友!這確實不是。』『尼乾陀道友們!那麼,你們知道:「這麼多苦已滅盡,或這麼多苦應該被滅盡,或在這麼多苦被滅盡時,一切苦將被滅盡。」嗎?』『道友!這確實不是。』『尼乾陀道友們!那麼,你們知道:「在當生中有不善法的捨斷、善法的具足。」嗎?』『道友!這確實不是。』『尼乾陀道友們!像這樣,你們確實不知道:「我我們過去就存在;非不存在。」你們確實不知道:「我們過去就做惡業;非不做。」你們確實不知道:「我們過去做像這樣的或像那樣的惡業。」你們確實不知道:這麼多苦已滅盡,或這麼多苦應該被滅盡,或在這麼多苦被滅盡時,一切苦將被滅盡。」你們確實不知道:「在當生中有不善法的捨斷、善法的具足。」尼乾陀道友們!在存在這樣時,凡世間中兇暴者、血手者、殘忍職業者,在再生於人間時,他們在尼乾陀中出家。』『
喬達摩道友!樂不能被樂到達,樂能被苦到達。喬達摩道友!而如果樂能被樂到達,摩揭陀王斯尼耶頻毘沙羅會到達樂,摩揭陀王斯尼耶頻毘沙羅比
尊者喬達摩更有樂住處。』
『確實,言語被尼乾陀尊者們粗暴地、不省察地說:「喬達摩道友!樂不能被樂到達,樂能被苦到達。喬達摩道友!而如果樂能被樂到達,摩揭陀王斯尼耶頻毘沙羅會到達樂,摩揭陀王斯尼耶頻毘沙羅比尊者喬達摩更有樂住處。」而是在那裡我就應該被反問:「哪位尊者更有樂住處?摩揭陀王斯尼耶頻毘沙羅或尊者喬達摩呢?」』
『喬達摩道友!確實,言語被我們粗暴地、不省察地說:「喬達摩道友!樂不能被樂到達,樂能被苦到達。喬達摩道友!而如果樂能被樂到達,摩揭陀王斯尼耶頻毘沙羅會到達樂,摩揭陀王斯尼耶頻毘沙羅比尊者喬達摩更有樂住處。」此外,
別理會這個,現在我們也問尊者喬達摩:「哪位尊者更有樂住處?摩揭陀王斯尼耶頻毘沙羅或尊者喬達摩呢?」』
『尼乾陀道友們!那樣的話,在那裡,我就將反問你們,你們就如對你們能接受的那樣回答它。尼乾陀道友們!你們怎麼想它:摩揭陀王斯尼耶頻毘沙羅能夠以身體不動著、不說話著七日夜,住於
一向樂感受的嗎?』
『道友!這確實不是。』
『尼乾陀道友們!你們怎麼想它:摩揭陀王斯尼耶頻毘沙羅能夠以身體不動著、不說話著六日夜……(中略)五日夜……(中略)四日夜……(中略)三日夜……(中略)二日夜……(中略)一日夜,住於一向樂感受的嗎?』
『道友!這確實不是。』
『尼乾陀道友們!我能夠以身體不動著、不說話著一日夜,住於一向樂感受的;尼乾陀道友們!我能夠以身體不動著、不說話著二日夜……(中略)三日夜……(中略)四日夜……(中略)五日夜……(中略)六日夜……(中略)七日夜,住於一向樂的感受的。尼乾陀道友們!你們怎麼想它:在存在這樣時,哪位更有樂住處?摩揭陀王斯尼耶頻毘沙羅或我呢?』
『在存在這樣時,尊者喬達摩就比摩揭陀王斯尼耶頻毘沙羅更有樂住處。』」
世尊說這個,釋迦族人摩訶男歡喜世尊的所說。(180)
苦蘊小經第四終了。
巴利語經文(台灣嘉義法雨道場流通的word版本)
MN.14/(4) Cūḷadukkhakkhandhasuttaṃ
175. Evaṃ me sutaṃ– ekaṃ samayaṃ bhagavā sakkesu viharati kapilavatthusmiṃ nigrodhārāme. Atha kho mahānāmo sakko yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho mahānāmo sakko bhagavantaṃ etadavoca– “dīgharattāhaṃ, bhante, bhagavatā evaṃ dhammaṃ desitaṃ ājānāmi– ‘lobho cittassa upakkileso, doso cittassa upakkileso, moho cittassa upakkileso’ti. Evañcāhaṃ, bhante, bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi– ‘lobho cittassa upakkileso, doso cittassa upakkileso, moho cittassa upakkileso’ti. Atha ca pana me ekadā lobhadhammāpi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti, dosadhammāpi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti, mohadhammāpi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti. Tassa mayhaṃ, bhante, evaṃ hoti– ‘kosu nāma me dhammo ajjhattaṃ appahīno yena me ekadā lobhadhammāpi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti, dosadhammāpi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti, mohadhammāpi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhantī’”ti.
176. “So eva kho te, mahānāma, dhammo ajjhattaṃ appahīno yena te ekadā lobhadhammāpi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti, dosadhammāpi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti, mohadhammāpi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti. So ca hi te, mahānāma, dhammo ajjhattaṃ pahīno abhavissa, na tvaṃ agāraṃ ajjhāvaseyyāsi, na kāme paribhuñjeyyāsi. Yasmā ca kho te, mahānāma, so eva dhammo ajjhattaṃ appahīno tasmā tvaṃ agāraṃ ajjhāvasasi, kāme paribhuñjasi.
177. “‘Appassādā kāmā bahudukkhā bahupāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo’ti– iti cepi, mahānāma, ariyasāvakassa yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ hoti, so ca aññatreva kāmehi aññatra akusalehi dhammehi pītisukhaṃ nādhigacchati, aññaṃ vā tato santataraṃ; atha kho so neva tāva anāvaṭṭī kāmesu hoti. Yato ca kho, mahānāma, ariyasāvakassa ‘appassādā kāmā bahudukkhā bahupāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo’ti– evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ hoti, so ca aññatreva kāmehi aññatra akusalehi dhammehi pītisukhaṃ adhigacchati aññaṃ vā tato santataraṃ; atha kho so anāvaṭṭī kāmesu hoti.
“Mayhampi kho, mahānāma pubbeva sambodhā, anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato, ‘appassādā kāmā bahudukkhā bahupāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo’ti– evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ hoti, so ca aññatreva kāmehi aññatra akusalehi dhammehi pītisukhaṃ nājjhagamaṃ, aññaṃ vā tato santataraṃ; atha khvāhaṃ neva tāva anāvaṭṭī kāmesu paccaññāsiṃ. Yato ca kho me, mahānāma, ‘appassādā kāmā bahudukkhā bahupāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo’ti– evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ ahosi, so ca aññatreva kāmehi aññatra akusalehi dhammehi pītisukhaṃ ajjhagamaṃ, aññaṃ vā tato santataraṃ; athāhaṃ anāvaṭṭī kāmesu paccaññāsiṃ.
178. “Ko ca, mahānāma, kāmānaṃ assādo? Pañcime, mahānāma, kāmaguṇā. Katame pañca? Cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā; sotaviññeyyā saddā …pe… ghānaviññeyyā gandhā… jivhāviññeyyā rasā… kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā– ime kho, mahānāma, pañca kāmaguṇā. Yaṃ kho, mahānāma, ime pañca kāmaguṇe paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ– ayaṃ kāmānaṃ assādo.
“Ko ca, mahānāma, kāmānaṃ ādīnavo? Idha, mahānāma, kulaputto yena sippaṭṭhānena jīvikaṃ kappeti– yadi muddāya yadi gaṇanāya yadi saṅkhānena yadi kasiyā yadi vaṇijjāya yadi gorakkhena yadi issatthena yadi rājaporisena yadi sippaññatarena, sītassa purakkhato uṇhassa purakkhato ḍaṃsamakasavātātapasarīṃsapasamphassehi rissamāno khuppipāsāya mīyamāno; ayampi, mahānāma, kāmānaṃ ādīnavo sandiṭṭhiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu.
“Tassa ce mahānāma kulaputtassa evaṃ uṭṭhahato ghaṭato vāyamato te bhogā nābhinipphajjanti, so socati kilamati paridevati urattāḷiṃ kandati sammohaṃ āpajjati ‘moghaṃ vata me uṭṭhānaṃ, aphalo vata me vāyāmo’ti. Ayampi, mahānāma, kāmānaṃ ādīnavo sandiṭṭhiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu.
“Tassa ce, mahānāma, kulaputtassa evaṃ uṭṭhahato ghaṭato vāyamato te bhogā abhinipphajjanti. So tesaṃ bhogānaṃ ārakkhādhikaraṇaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti– ‘kinti me bhoge neva rājāno hareyyuṃ, na corā hareyyuṃ, na aggi daheyya, na udakaṃ vaheyya, na appiyā vā dāyādā hareyyun’ti. Tassa evaṃ ārakkhato gopayato te bhoge rājāno vā haranti, corā vā haranti, aggi vā dahati, udakaṃ vā vahati, appiyā vā dāyādā haranti. So socati kilamati paridevati urattāḷiṃ kandati sammohaṃ āpajjati– ‘yampi me ahosi tampi no natthī’ti. Ayampi, mahānāma, kāmānaṃ ādīnavo sandiṭṭhiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu.
“Puna caparaṃ, mahānāma, kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu rājānopi rājūhi vivadanti, khattiyāpi khattiyehi vivadanti, brāhmaṇāpi brāhmaṇehi vivadanti, gahapatīpi gahapatīhi vivadanti, mātāpi puttena vivadati, puttopi mātarā vivadati, pitāpi puttena vivadati, puttopi pitarā vivadati, bhātāpi bhātarā vivadati, bhātāpi bhaginiyā vivadati, bhaginīpi bhātarā vivadati, sahāyopi sahāyena vivadati. Te tattha kalahaviggahavivādāpannā aññamaññaṃ pāṇīhipi upakkamanti, leḍḍūhipi upakkamanti, daṇḍehipi upakkamanti, satthehipi upakkamanti. Te tattha maraṇampi nigacchanti, maraṇamattampi dukkhaṃ Ayampi, mahānāma, kāmānaṃ ādīnavo sandiṭṭhiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu.
“Puna caparaṃ, mahānāma, kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu asicammaṃ gahetvā, dhanukalāpaṃ sannayhitvā, ubhatobyūḷhaṃ saṅgāmaṃ pakkhandanti usūsupi khippamānesu, sattīsupi khippamānāsu, asīsupi vijjotalantesu. Te tattha usūhipi vijjhanti, sattiyāpi vijjhanti, asināpi sīsaṃ chindanti. Te tattha maraṇampi nigacchanti, maraṇamattampi dukkhaṃ. Ayampi, mahānāma, kāmānaṃ ādīnavo sandiṭṭhiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu.
“Puna caparaṃ, mahānāma, kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu asicammaṃ gahetvā, dhanukalāpaṃ sannayhitvā, addāvalepanā upakāriyo pakkhandanti usūsupi khippamānesu, sattīsupi khippamānāsu, asīsupi vijjotalantesu. Te tattha usūhipi vijjhanti, sattiyāpi vijjhanti, chakaṇakāyapi osiñcanti, abhivaggenapi omaddanti, asināpi sīsaṃ chindanti. Te tattha maraṇampi nigacchanti, maraṇamattampi dukkhaṃ. Ayampi, mahānāma, kāmānaṃ ādīnavo sandiṭṭhiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu.
“Puna caparaṃ, mahānāma, kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu sandhimpi chindanti, nillopampi haranti, ekāgārikampi karonti, paripanthepi tiṭṭhanti, paradārampi gacchanti. Tamenaṃ rājāno gahetvā vividhā kammakāraṇā kārenti– kasāhipi tāḷenti, vettehipi tāḷenti, aḍḍhadaṇḍakehipi tāḷenti; hatthampi chindanti, pādampi chindanti, hatthapādampi chindanti, kaṇṇampi chindanti, nāsampi chindanti, kaṇṇanāsampi chindanti; bilaṅgathālikampi karonti, saṅkhamuṇḍikampi karonti, rāhumukhampi karonti, jotimālikampi karonti, hatthapajjotikampi karonti, erakavattikampi karonti, cīrakavāsikampi karonti, eṇeyyakampi karonti, baḷisamaṃsikampi karonti, kahāpaṇikampi karonti, khārāpatacchikampi karonti, palighaparivattikampi karonti, palālapīṭhakampi karonti, tattenapi telena osiñcanti, sunakhehipi khādāpenti, jīvantampi sūle uttāsenti, asināpi sīsaṃ chindanti. Te tattha maraṇampi nigacchanti, maraṇamattampi dukkhaṃ. Ayampi, mahānāma, kāmānaṃ ādīnavo sandiṭṭhiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu.
“Puna caparaṃ, mahānāma, kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu kāyena duccaritaṃ caranti, vācāya duccaritaṃ caranti, manasā duccaritaṃ caranti. Te kāyena duccaritaṃ caritvā, vācāya duccaritaṃ caritvā, manasā duccaritaṃ caritvā, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā, apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjanti. Ayampi, mahānāma, kāmānaṃ ādīnavo samparāyiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu.
179. “Ekamidāhaṃ, mahānāma, samayaṃ rājagahe viharāmi gijjhakūṭe pabbate. Tena kho pana samayena sambahulā nigaṇṭhā isigilipasse kāḷasilāyaṃ ubbhaṭṭhakā honti āsanapaṭikkhittā, opakkamikā dukkhā tibbā kharā kaṭukā vedanā vedayanti. Atha khvāhaṃ, mahānāma, sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yena isigilipasse kāḷasilā yena te nigaṇṭhā tenupasaṅkamiṃ; upasaṅkamitvā te nigaṇṭhe etadavocaṃ– ‘kinnu tumhe, āvuso, nigaṇṭhā ubbhaṭṭhakā āsanapaṭikkhittā, opakkamikā dukkhā tibbā kharā kaṭukā vedanā vedayathā’ti? Evaṃ vutte, mahānāma, te nigaṇṭhā maṃ etadavocuṃ– ‘nigaṇṭho, āvuso, nāṭaputto sabbaññū sabbadassāvī aparisesaṃ ñāṇadassanaṃ paṭijānāti– “carato ca me tiṭṭhato ca suttassa ca jāgarassa ca satataṃ samitaṃ ñāṇadassanaṃ paccupaṭṭhitan”ti. So evamāha– “atthi kho vo, nigaṇṭhā, pubbe pāpakammaṃ kataṃ, taṃ imāya kaṭukāya dukkarakārikāya nijjīretha; yaṃ panettha etarahi kāyena saṃvutā vācāya saṃvutā manasā saṃvutā taṃ āyatiṃ pāpassa kammassa akaraṇaṃ; iti purāṇānaṃ kammānaṃ tapasā byantibhāvā, navānaṃ kammānaṃ akaraṇā, āyatiṃ anavassavo; āyatiṃ anavassavā kammakkhayo, kammakkhayā dukkhakkhayo, dukkhakkhayā vedanākkhayo, vedanākkhayā sabbaṃ dukkhaṃ nijjiṇṇaṃ bhavissatī”ti. Tañca panamhākaṃ ruccati ceva khamati ca, tena camha attamanā’ti.
180. “Evaṃ vutte, ahaṃ, mahānāma, te nigaṇṭhe etadavocaṃ– ‘kiṃ pana tumhe, āvuso nigaṇṭhā, jānātha– ahuvamheva mayaṃ pubbe na nāhuvamhā’ti? ‘No hidaṃ, āvuso’. ‘Kiṃ pana tumhe, āvuso nigaṇṭhā, jānātha– akaramheva mayaṃ pubbe pāpakammaṃ na nākaramhā’ti? ‘No hidaṃ, āvuso’. ‘Kiṃ pana tumhe, āvuso nigaṇṭhā, jānātha– evarūpaṃ vā evarūpaṃ vā pāpakammaṃ akaramhā’ti? ‘No hidaṃ, āvuso’. ‘Kiṃ pana tumhe, āvuso nigaṇṭhā, jānātha– ettakaṃ vā dukkhaṃ nijjiṇṇaṃ, ettakaṃ vā dukkhaṃ nijjīretabbaṃ ettakamhi vā dukkhe nijjiṇṇe sabbaṃ dukkhaṃ nijjiṇṇaṃ bhavissatī’ti? ‘No hidaṃ, āvuso’. ‘Kiṃ pana tumhe, āvuso nigaṇṭhā, jānātha– diṭṭheva dhamme akusalānaṃ dhammānaṃ pahānaṃ, kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadan’ti? ‘No hidaṃ, āvuso’.
“‘Iti kira tumhe, āvuso nigaṇṭhā, na jānātha– ahuvamheva mayaṃ pubbe na nāhuvamhāti, na jānātha– akaramheva mayaṃ pubbe pāpakammaṃ na nākaramhāti, na jānātha– evarūpaṃ vā evarūpaṃ vā pāpakammaṃ akaramhāti, na jānātha– ettakaṃ vā dukkhaṃ nijjiṇṇaṃ, ettakaṃ vā dukkhaṃ nijjīretabbaṃ, ettakamhi vā dukkhe nijjiṇṇe sabbaṃ dukkhaṃ nijjiṇṇaṃ bhavissatīti. Na jānātha– diṭṭheva dhamme akusalānaṃ dhammānaṃ pahānaṃ, kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadaṃ. Evaṃ sante, āvuso nigaṇṭhā, ye loke luddā lohitapāṇino kurūrakammantā manussesu paccājātā te nigaṇṭhesu pabbajantī’ti? ‘Na kho, āvuso gotama, sukhena sukhaṃ adhigantabbaṃ, dukkhena kho sukhaṃ adhigantabbaṃ; sukhena cāvuso gotama, sukhaṃ adhigantabbaṃ abhavissa, rājā māgadho seniyo bimbisāro sukhaṃ adhigaccheyya, rājā māgadho seniyo bimbisāro sukhavihāritaro āyasmatā gotamenā’ti.
“‘Addhāyasmantehi nigaṇṭhehi sahasā appaṭisaṅkhā vācā bhāsitā– na kho, āvuso gotama, sukhena sukhaṃ adhigantabbaṃ, dukkhena kho sukhaṃ adhigantabbaṃ; sukhena cāvuso gotama, sukhaṃ adhigantabbaṃ abhavissa, rājā māgadho seniyo bimbisāro sukhaṃ adhigaccheyya, rājā māgadho seniyo bimbisāro sukhavihāritaro āyasmatā gotamenā”ti. Api ca ahameva tattha paṭipucchitabbo– ko nu kho āyasmantānaṃ sukhavihāritaro rājā vā māgadho seniyo bimbisāro āyasmā vā gotamo’ti? Addhāvuso gotama, amhehi sahasā appaṭisaṅkhā vācā bhāsitā, na kho, āvuso gotama, sukhena sukhaṃ adhigantabbaṃ, dukkhena kho sukhaṃ adhigantabbaṃ; sukhena cāvuso gotama, sukhaṃ adhigantabbaṃ abhavissa, rājā māgadho seniyo bimbisāro sukhaṃ adhigaccheyya, rājā māgadho seniyo bimbisāro sukhavihāritaro āyasmatā gotamenāti. Api ca tiṭṭhatetaṃ, idānipi mayaṃ āyasmantaṃ gotamaṃ pucchāma– ko nu kho āyasmantānaṃ sukhavihāritaro rājā vā māgadho seniyo bimbisāro āyasmā vā gotamo’ti?
“‘Tena hāvuso nigaṇṭhā, tumheva tattha paṭipucchissāmi, yathā vo khameyya tathā naṃ byākareyyātha. Taṃ kiṃ maññathāvuso nigaṇṭhā, pahoti rājā māgadho seniyo bimbisāro, aniñjamāno kāyena, abhāsamāno vācaṃ, satta rattindivāni ekantasukhaṃ paṭisaṃvedī viharitun’ti? ‘No hidaṃ, āvuso’.
“‘Taṃ kiṃ maññathāvuso nigaṇṭhā, pahoti rājā māgadho seniyo bimbisāro, aniñjamāno kāyena, abhāsamāno vācaṃ, cha rattindivāni …pe… pañca rattindivāni… cattāri rattindivāni… tīṇi rattindivāni… dve rattindivāni… ekaṃ rattindivaṃ ekantasukhaṃ paṭisaṃvedī viharitun’ti? ‘No hidaṃ, āvuso’.
“‘Ahaṃ kho, āvuso nigaṇṭhā, pahomi aniñjamāno kāyena, abhāsamāno vācaṃ, ekaṃ rattindivaṃ ekantasukhaṃ paṭisaṃvedī viharituṃ. Ahaṃ kho, āvuso nigaṇṭhā, pahomi aniñjamāno kāyena, abhāsamāno vācaṃ, dve rattindivāni… tīṇi rattindivāni… cattāri rattindivāni… pañca rattindivāni… cha rattindivāni… satta rattindivāni ekantasukhaṃ paṭisaṃvedī viharituṃ. Taṃ kiṃ maññathāvuso nigaṇṭhā, evaṃ sante ko sukhavihāritaro rājā vā māgadho seniyo bimbisāro ahaṃ vā’ti? ‘Evaṃ sante āyasmāva gotamo sukhavihāritaro raññā māgadhena seniyena bimbisārenā’”ti.
Idamavoca bhagavā. Attamano mahānāmo sakko bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti.
Cūḷadukkhakkhandhasuttaṃ niṭṭhitaṃ catutthaṃ.