北傳:中阿含89經 南傳:中部15經 關涉主題:生活/自我推量反省 (更新)
中阿含89經/比丘請經(穢品)(莊春江標點)
  我聞如是
  一時遊王舍城,在竹林迦蘭哆園,與大比丘眾俱,受夏坐
  爾時,尊者大目揵連告諸比丘
  「諸賢!若有比丘諸比丘:『諸尊!語我、教我、訶我,莫難於我!』所以者何?諸賢!或有一人戾語,成就戾語法。成就戾語法故,令諸梵行者不語彼,不教、不訶而難彼人。
  諸賢!何者戾語法?若有成就戾語法者,諸梵行者不語彼,不教、不訶而難彼人。諸賢!或有一人惡欲、念欲,諸賢!若有人惡欲、念欲者,是謂戾語法。如是,染行染、不語結住、欺誑諛諂、慳貪嫉妒、無、瞋弊惡意、瞋恚語言、訶比丘訶、訶比丘輕慢、訶比丘發露、更互相避而說外事、不語瞋恚憎嫉熾盛、惡朋友惡伴侶、無恩不知恩,諸賢!若有人無恩不知恩者,是謂戾語法。諸賢!是謂諸戾語法,若有成就戾語法者,諸梵行者不語彼,不教、不訶而難彼人。
  諸賢!比丘者,當自思量:『諸賢!若有人惡欲、念欲者,我不愛彼;若我惡欲、念欲者,彼亦不愛我。』比丘如是,不行惡欲、不念欲者,當學如是。如是,染行染、不語結住、欺誑諛諂、慳貪嫉妒、無慚無愧、瞋弊惡意、瞋{瞋}[恚]語言、訶比丘訶、訶比丘輕慢、訶比丘發露、更互相避而說外事、不語瞋恚憎嫉熾盛,惡朋友惡伴侶、無恩不知恩,『諸賢!若有人無{思}[恩?]不知恩者,我不愛彼;若我無{思}[恩?]不知{思}[恩?]者,彼亦不愛我。』比丘如是觀,不行無{思}[恩?]不知{思}[恩?]者,當學如是。
  諸賢!若比丘不請諸比丘:『諸尊!語我、教我、訶我,莫難於我!』所以者何?諸賢!或有一人善語,成就善語法。成就善語法故,諸梵行者善語彼,善教、善訶,不難彼人。
  諸賢!何者善語法?若有成就善語法者,諸梵行者善語彼,善教、善訶,不難彼人。諸賢!或有一人不惡欲、不念欲,諸賢!若有人不惡欲、不念欲者,是謂善語法。如是,不染行染、不[不]語結住、不欺誑諛諂、不慳貪嫉妒、不無慚無愧、不瞋弊惡意、不瞋{瞋}[恚]語言、不訶比丘訶、不訶比丘輕慢、不訶比丘發露、不更互相避而說外事、不不語瞋恚憎嫉熾盛、不惡朋友惡伴侶、不無恩不知恩,諸賢!若有人不無恩不知恩者,是謂善語法。諸賢!是謂諸善語法,若有成就善語法者,諸梵行者善語彼,善教、善訶,不難彼人。
  諸賢!比丘者當自思量:『諸賢!若有人不惡欲、不念欲者,我愛彼人;若我不惡欲、不念欲者,彼亦愛我。』比丘如是觀,不行惡欲、不念欲者,當學如是。如是,不染行染、不不語結住、不欺誑諛諂、不慳貪嫉妒、不無慚無愧、不瞋弊惡意、不瞋{瞋}[恚]語言、不訶比丘訶、不訶比丘輕慢、不訶比丘發露、不更互相避而說外事、不不語瞋恚憎嫉熾盛、不惡朋友惡伴侶、不無恩不知恩,『諸賢!若有人不無恩不知恩者,我愛彼人;若我不無恩不知恩者,彼亦愛我。』比丘如是觀,不無恩不知恩者,當學如是。
  諸賢!若比丘如是觀者,必多所饒益:『我為惡欲、念欲?為不惡欲、念欲耶?』諸賢!若比丘觀時,則知:『我是惡欲、念欲者。』則不歡悅,便求欲斷。諸賢!若比丘觀時,則知:『我無惡欲、不念欲者。』即便歡悅:『我自清淨,求學尊法,是故歡悅。』諸賢!猶有目人以鏡自照,則見其面淨及不淨。諸賢!若有目人見面有垢者,則不歡悅,便求欲洗。諸賢!若有目人見面無垢者,即便歡悅:『我面清淨,是故歡悅。』諸賢!若比丘觀時,則知:『我行惡欲、念欲者。』則不歡悅,便求欲斷。諸賢!若比丘觀時,則知:『我不行惡欲、不念欲者。』即便歡悅:『我自清淨,求學尊法,是故歡悅。』如是,『我為染行染?為不染行染?』『為不語結住?為不不語結住?』『為欺誑諛諂?為不欺誑諛諂?』『為慳貪嫉妒?為不慳貪嫉妒?』『為無慚無愧?為不無慚無愧?』『為瞋弊惡意?為不瞋弊惡意?』『為瞋{瞋}[恚]語言?為不瞋{瞋}[恚]語言?』『為訶比丘訶?為不訶比丘訶?』『為訶比丘輕慢?為不訶比丘輕慢?』『為訶比丘發露?為不訶比丘發露?』『為更互相避?為不更互相避?』『為說外事?為不說外事?』『為不語瞋恚憎嫉熾盛?為不不語瞋恚憎嫉熾盛?』『為惡朋友惡伴侶?為不惡朋友惡伴侶?』『為無恩不知恩?為不無恩不知恩耶?』諸賢!若比丘觀時,則知:『我無恩不知恩者。』則不歡悅,便求欲斷。諸賢!若比丘觀時,則知:『我不無恩不知恩者。』即便歡悅:『我自清淨,求學尊法,是故歡悅。』諸賢!猶有目人以鏡自照,則見其面淨及不淨。諸賢!若有目人見面有垢者,則不歡悅,便求欲洗。諸賢!若有目人見面無垢者,即便歡悅:『我面清淨,是故歡悅。』
  諸賢!如是,若比丘觀時,則知:『我無恩不知恩者。』則不歡悅,便求欲斷。諸賢!若比丘觀時,則知:『我不無恩不知恩者。』即便歡悅:『我自清淨,求學尊法,是故歡悅。』因歡悅故,便得歡喜;因歡喜故,便得止身;因止身故,便得覺樂;因覺樂故,便得定心。諸賢!多聞聖弟子因定心故,便見如實、知如真;因見如實、知如真故,便得;因厭故,便得無欲;因無欲故,便得解脫;因解脫故,便得知解脫:『生已盡梵行已立所作已辦不更受有,知如真。』」
  尊者大目揵連所說如是,彼諸比丘聞尊者大目揵連所說,歡喜奉行。

中部15經/推論經(獅子吼品)(莊春江譯)
  被我這麼聽聞
  有一次尊者大目揵連住在婆祇國蘇蘇馬拉山之配沙卡拉林的鹿林。
  在那裡,尊者大目揵連召喚比丘們:
  「比丘學友們!」
  「學友!」那些比丘回答尊者大目揵連。
  尊者大目揵連說這個:
  「學友們!即使比丘作自恣:『請尊者們說我,我應該被尊者們說。』但他是難順從糾正者,具備難作勸導法者,不忍耐者、不善於理解教誡者,那時,同梵行者對他不認為應該被說,同時也不認為應該被教誡,也不認為在那位個人上應該被來到信賴。
  學友們!而什麼是難作勸導法呢?學友們!這裡,比丘是惡欲求者、到達惡欲求支配者。學友們!凡比丘是惡欲求者、到達惡欲求支配者,這是難作勸導法。
  再者,學友們!比丘是讚賞自己者、輕蔑他人者。學友們!凡比丘是讚賞自己者、輕蔑他人者,這也是難作勸導法。
  再者,學友們!比丘是有憤怒者、被憤怒征服者。學友們!凡比丘是有憤怒者、被憤怒征服者,這也是難作勸導法。
  再者,學友們!比丘是有憤怒者、因憤怒的怨恨者。學友們!凡比丘是有憤怒者、因憤怒的怨恨者,這也是難作勸導法。
  再者,學友們!比丘是有憤怒者、因憤怒的固執者。學友們!凡比丘是有憤怒者、因憤怒的固執者,這也是難作勸導法。
  再者,學友們!比丘是有憤怒者、發出接近憤怒言語者。學友們!凡比丘是有憤怒者、發出接近憤怒言語者,這也是難作勸導法。
  再者,學友們!比丘被呵責者呵責,他反對呵責者。學友們!凡比丘被呵責者呵責,他反對呵責者,這也是難作勸導法。
  再者,學友們!比丘被呵責者呵責,他貶抑呵責者。學友們!凡比丘被呵責者呵責,他貶抑呵責者,這也是難作勸導法。
  再者,學友們!比丘被呵責者呵責,他頂嘴呵責者。學友們!凡比丘被呵責者呵責,他頂嘴呵責者者,這也是難作勸導法。
  再者,學友們!比丘被呵責者呵責,他轉向無關的,帶到在外的談論,顯露憤怒、瞋恚、不滿。學友們!凡比丘被呵責者呵責,他轉向無關的,帶到在外的談論,顯露憤怒、瞋恚、不滿者,這也是難作勸導法。
  再者,學友們!比丘被呵責者呵責,他在自己的所行上不解說。學友們!凡比丘被呵責者呵責,他在自己的所行上不解說者,這也是難作勸導法。
  再者,學友們!比丘是藏惡者、專橫者。學友們!凡比丘是藏惡者、專橫者,這也是難作勸導法。
  再者,學友們!比丘是嫉妒者、慳吝者。學友們!凡比丘是嫉妒者、慳吝者,這也是難作勸導法。
  再者,學友們!比丘是狡猾者、偽詐者。學友們!凡比丘是狡猾者、偽詐者,這也是難作勸導法。
  再者,學友們!比丘是剛愎者、極慢者。學友們!凡比丘是剛愎者、極慢者,這也是難作勸導法。
  再者,學友們!比丘是固執己見者、倔強者、難棄捨者。學友們!凡比丘是固執己見者、倔強者、難棄捨者,這也是難作勸導法。
  學友們!這些被稱為難作勸導法。(181)
  學友們!即使比丘沒作自恣:『請尊者們說我,我應該被尊者們說。』但他是易順從糾正者,具備易作勸導法者,忍耐者、善於理解教誡者,那時,同梵行者們對他認為應該被說,同時也認為應該被教誡,也認為在那位個人上應該被來到信賴。
  學友們!而什麼是易作勸導法呢?學友們!這裡,比丘是非惡欲求者、非到達惡欲求支配者。學友們!凡比丘是非惡欲求者、非到達惡欲求支配者,這是易作勸導法。
  再者,學友們!比丘是非讚賞自己者、非輕蔑他人者。學友們!凡比丘是非讚賞自己者、非輕蔑他人者,這也是易作勸導法。
  再者,學友們!比丘是非有憤怒者、非被憤怒征服者。學友們!凡比丘是非有憤怒者、非被憤怒征服者,這也是易作勸導法。
  再者,學友們!比丘是非有憤怒者、非因憤怒的怨恨者。學友們!凡比丘是非有憤怒者、非因憤怒的怨恨者,這也是易作勸導法。
  再者,學友們!比丘是非有憤怒者、非因憤怒的怨恨者。學友們!凡比丘是非有憤怒者、非因憤怒的怨恨者,這也是易作勸導法。
  再者,學友們!比丘是非有憤怒者、非發出接近憤怒言語者。學友們!凡比丘是非有憤怒者、非發出接近憤怒言語者,這也是易作勸導法。
  再者,學友們!比丘被呵責者呵責,他不反對呵責者。學友們!凡比丘被呵責者呵責,他不反對呵責者者,這也是易作勸導法。
  再者,學友們!比丘被呵責者呵責,他不貶抑呵責者。學友們!凡比丘被呵責者呵責,他不貶抑呵責者,這也是易作勸導法。
  再者,學友們!比丘被呵責者呵責,他不頂嘴呵責者。學友們!凡比丘被呵責者呵責,他不頂嘴呵責者者,這也是易作勸導法。
  再者,學友們!比丘被呵責者呵責,他不徘徊無關的,不彎到向外的談論,不顯露憤怒者、瞋恚者、不滿。學友們!凡比丘被呵責者呵責,他不徘徊無關的,不彎到向外的談論,不顯露憤怒、瞋恚、不滿者,這也是易作勸導法。
  再者,學友們!比丘被呵責者呵責,他在自己的所行上解說。學友們!凡比丘被呵責者呵責,他在自己的所行上解說者,這也是易作勸導法。
  再者,學友們!比丘是不藏惡者、不專橫者。學友們!凡比丘是不藏惡者、不專橫者,這也是易作勸導法。
  再者,學友們!比丘是不嫉妒者、不慳吝者。學友們!凡比丘是不嫉妒者、不慳吝者,這也是易作勸導法。
  再者,學友們!比丘是不狡猾者、不偽詐者。學友們!凡比丘是不狡猾者、不偽詐者,這也是易作勸導法。
  再者,學友們!比丘是不剛愎者、不極慢者。學友們!凡比丘是不剛愎者、不極慢者,這也是易作勸導法。
  再者,學友們!比丘是不固執己見者、不倔強者、容易棄捨者。學友們!凡比丘是不固執己見者、不倔強者、容易棄捨者,這也是易作勸導法。
  學友們!這些被稱為順從法。(182)
  學友們!在那裡,就對自己應該被比丘自己這樣推論:『凡這位個人是惡欲求者、到達惡欲求支配者,這位個人對我是不可愛的、不合意的,而同樣地,如果我是惡欲求者、到達惡欲求支配者,我對其他人也是不可愛的、不合意的。』學友們!心應該被知道這樣的比丘生起:『我將是非惡欲求者、非到達惡欲求支配者。』
  『凡這位個人是讚賞自己者、輕蔑他人者,這位個人對我是不可愛的、不合意的,而同樣地,如果我是讚賞自己者、輕蔑他人者,我對其他人也是不可愛的、不合意的。』學友們!心應該被知道這樣的比丘生起:『我將是非讚賞自己者、非輕蔑他人者。』
  『凡這位個人是有憤怒者、被憤怒征服者,這位個人對我是不可愛的、不合意的,而同樣地,如果我是有憤怒者、被憤怒征服者,我對其他人也是不可愛的、不合意的。』學友們!心應該被知道這樣的比丘生起:『我將是非有憤怒者、非被憤怒征服者。』
  『凡這位個人是有憤怒者、因憤怒的怨恨者,這位個人對我是不可愛的、不合意的,而同樣地,如果我是有憤怒者、因憤怒的怨恨者,我對其他人也是不可愛的、不合意的。』學友們!心應該被知道這樣的比丘生起:『我將是非有憤怒者、非因憤怒的怨恨者。』
  『凡這位個人是有憤怒者、因憤怒的固執者,這位個人對我是不可愛的、不合意的,而同樣地,如果我是有憤怒者、因憤怒的固執者,我對其他人也是不可愛的、不合意的。』學友們!心應該被知道這樣的比丘生起:『我將是非有憤怒者、非因憤怒的怨恨者。』
  『凡這位個人是有憤怒者、發出接近憤怒言語者,這位個人對我是不可愛的、不合意的,而同樣地,如果我是有憤怒者、發出接近憤怒言語者,我對其他人也是不可愛的、不合意的。』學友們!心應該被知道這樣的比丘生起:『我將是非有憤怒者、非發出接近憤怒言語者。』
  『凡這位個人被呵責者呵責,他反對呵責者,這位個人對我是不可愛的、不合意的,而同樣地,如果我被呵責者呵責,我反對呵責者,我對其他人也是不可愛的、不合意的。』學友們!心應該被知道這樣的比丘生起:『我被呵責者呵責,我將不反對呵責者。』
  『凡這位個人被呵責者呵責,他貶抑呵責者,這位個人對我是不可愛的、不合意的,而同樣地,如果我被呵責者呵責,我貶抑呵責者,我對其他人也是不可愛的、不合意的。』學友們!心應該被知道這樣的比丘生起:『我被呵責者呵責,我將不貶抑呵責者。』
  『凡這位個人被呵責者呵責,他頂嘴呵責者,這位個人對我是不可愛的、不合意的,而同樣地,如果我被呵責者呵責,我頂嘴呵責者,我對其他人也是不可愛的、不合意的。』學友們!心應該被知道這樣的比丘生起:『我被呵責者呵責,我將不頂嘴呵責者。』
  『凡這位個人被呵責者呵責,他轉向無關的,帶到在外的談論,顯露憤怒、瞋恚、不滿,這位個人對我是不可愛的、不合意的,而同樣地,如果我被呵責者呵責,他徘徊無關的,帶向外的談論,顯露憤怒、瞋恚、不滿,我對其他人也是不可愛的、不合意的。』學友們!心應該被知道這樣的比丘生起:『我被呵責者呵責,我將不徘徊無關的,將不彎到向外的談論,將不顯露憤怒、瞋恚、不滿。』
  『凡這位個人被呵責者呵責,他在自己的所行上不解說,這位個人對我是不可愛的、不合意的,而同樣地,如果我被呵責者呵責,我在自己的所行上不解說,我對其他人也是不可愛的、不合意的。』學友們!心應該被知道這樣的比丘生起:『我被呵責者呵責,我將在自己的所行上解說。』
  『凡這位個人是藏惡者、專橫者,這位個人對我是不可愛的、不合意的,同樣地,如果我是藏惡者、專橫者,我對其他人也是不可愛的、不合意的。』學友們!心應該被知道這樣的比丘生起:『我將是不藏惡者、不專橫者。』
  『凡這位個人是嫉妒者、慳吝者,這位個人對我是不可愛的、不合意的,同樣地,如果我是嫉妒者、慳吝者,我對其他人也是不可愛的、不合意的。』學友們!心應該被知道這樣的比丘生起:『我將是不嫉妒者、不慳吝者。』
  『凡這位個人是狡猾者、偽詐者,這位個人對我是不可愛的、不合意的,同樣地,如果我是狡猾者、偽詐者,我對其他人也是不可愛的、不合意的。』學友們!心應該被知道這樣的比丘生起:『我將是不狡猾者、不偽詐者。』
  『凡這位個人是剛愎者、極慢者,這位個人對我是不可愛的、不合意的,同樣地,如果我是剛愎者、極慢者,我對其他人也是不可愛的、不合意的。』學友們!心應該被知道這樣的比丘生起:『我將是不剛愎者、不極慢者。』
  『凡這位個人是固執己見者、倔強者、難棄捨者,這位個人對我是不可愛的、不合意的,而同樣地,如果我是固執己見者、倔強者、難棄捨者,我對其他人也是不可愛的、不合意的。』學友們!心應該被知道這樣的比丘生起:『我將是不固執己見者、不倔強者、容易棄捨者。』(183)
  學友們!在那裡,就對自己應該被比丘自己這樣省察:『是否我是惡欲求者、到達惡欲求支配者呢?』學友們!如果當比丘省察時,知道:『我是惡欲求者、到達惡欲求支配者。』學友們!因為那樣,就為了那些惡不善法的捨斷應該被比丘努力。學友們!但如果當比丘省察時,知道:『我是非惡欲求者、非到達惡欲求支配者。』學友們!因為那樣,應該被那位比丘就以喜、欣悅捨棄,在善法上以日夜隨學
  再者,學友們!在那裡,就對自己應該被比丘自己這樣省察:『是否我是讚賞自己、輕蔑他人者呢?』學友們!如果當比丘省察時,知道:『我是讚賞自己、輕蔑他人者。』學友們!因為那樣,就為了那些惡不善法的捨斷應該被比丘努力。學友們!但如果當比丘省察時,知道:『我是非讚賞自己、非輕蔑他人者。』學友們!因為那樣,應該被那位比丘就以喜、欣悅捨棄,在善法上以日夜隨學。
  再者,學友們!在那裡,就對自己應該被比丘自己這樣省察:『是否我是有憤怒、被憤怒征服者呢?』學友們!如果當比丘省察時,知道:『我是有憤怒、被憤怒征服者。』學友們!因為那樣,就為了那些惡不善法的捨斷應該被比丘努力。學友們!但如果當比丘省察時,知道:『我是非有憤怒、非被憤怒征服者。』學友們!因為那樣,應該被那位比丘就以喜、欣悅捨棄,在善法上以日夜隨學。
  再者,學友們!在那裡,就對自己應該被比丘自己這樣省察:『是否我是有憤怒、因憤怒的怨恨者呢?』學友們!如果當比丘省察時,知道:『我是有憤怒、因憤怒的怨恨者。』學友們!因為那樣,就為了那些惡不善法的捨斷應該被比丘努力。學友們!但如果當比丘省察時,知道:『我是非有憤怒、非因憤怒的怨恨者。』學友們!因為那樣,應該被那位比丘就以喜、欣悅捨棄,在善法上以日夜隨學。
  再者,學友們!在那裡,就對自己應該被比丘自己這樣省察:『是否我是有憤怒、因憤怒的固執者呢?』學友們!如果當比丘省察時,知道:『我是有憤怒、因憤怒的固執者。』學友們!因為那樣,就為了那些惡不善法的捨斷應該被比丘努力。學友們!但如果當比丘省察時,知道:『我是非有憤怒、非因憤怒的怨恨者。』學友們!因為那樣,應該被那位比丘就以喜、欣悅捨棄,在善法上以日夜隨學。
  再者,學友們!在那裡,就對自己應該被比丘自己這樣省察:『是否我是有憤怒、發出接近憤怒言語者呢?』學友們!如果當比丘省察時,知道:『我是有憤怒、發出接近憤怒言語者。』學友們!因為那樣,就為了那些惡不善法的捨斷應該被比丘努力。學友們!但如果當比丘省察時,知道:『我是非有憤怒、非發出接近憤怒言語者。』學友們!因為那樣,應該被那位比丘就以喜、欣悅捨棄,在善法上以日夜隨學。
  再者,學友們!在那裡,就對自己應該被比丘自己這樣省察:『是否我被呵責者呵責,我反對呵責者呢?』學友們!如果當比丘省察時,知道:『我被呵責者呵責,我反對呵責者。』學友們!因為那樣,就為了那些惡不善法的捨斷應該被比丘努力。學友們!但如果當比丘省察時,知道:『我被呵責者呵責,我不反對呵責者。』學友們!因為那樣,應該被那位比丘就以喜、欣悅捨棄,在善法上以日夜隨學。
  再者,學友們!在那裡,就對自己應該被比丘自己這樣省察:『是否我被呵責者呵責,我貶抑呵責者呢?』學友們!如果當比丘省察時,知道:『我被呵責者呵責,我貶抑呵責者。』學友們!因為那樣,就為了那些惡不善法的捨斷應該被比丘努力。學友們!但如果當比丘省察時,知道:『我被呵責者呵責,我不貶抑呵責者。』學友們!因為那樣,應該被那位比丘就以喜、欣悅捨棄,在善法上以日夜隨學。
  再者,學友們!在那裡,就對自己應該被比丘自己這樣省察:『是否我被呵責者呵責,我頂嘴呵責者呢?』學友們!如果當比丘省察時,知道:『我被呵責者呵責,我對呵責者頂嘴。』學友們!因為那樣,就為了那些惡不善法的捨斷應該被比丘努力。學友們!但如果當比丘省察時,知道:『我被呵責者呵責,我不頂嘴呵責者。』學友們!因為那樣,應該被那位比丘就以喜、欣悅捨棄,在善法上以日夜隨學。
  再者,學友們!在那裡,就對自己應該被比丘自己這樣省察:『是否我被呵責者呵責,我徘徊無關的,彎到向外的談論,顯露憤怒、瞋恚、不滿呢?』學友們!如果當比丘省察時,知道:『我被呵責者呵責,我徘徊無關的,彎到向外的談論,顯露憤怒、瞋恚、不滿。』學友們!因為那樣,就為了那些惡不善法的捨斷應該被比丘努力。學友們!但如果當比丘省察時,知道:『我被呵責者呵責,我不徘徊無關的,不彎到向外的談論,不顯露憤怒、瞋恚、不滿。』學友們!因為那樣,應該被那位比丘就以喜、欣悅捨棄,在善法上以日夜隨學。
  再者,學友們!在那裡,就對自己應該被比丘自己這樣省察:『是否我被呵責者呵責,我在自己的所行上不解說呢?』學友們!如果當比丘省察時,知道:『我被呵責者呵責,我在自己的所行上不解說。』學友們!因為那樣,就為了那些惡不善法的捨斷應該被比丘努力。學友們!但如果當比丘省察時,知道:『我被呵責者呵責,我在自己的所行上解說。』學友們!因為那樣,應該被那位比丘就以喜、欣悅捨棄,在善法上以日夜隨學。
  再者,學友們!在那裡,就對自己應該被比丘自己這樣省察:『是否我是藏惡者、專橫者呢?』學友們!如果當比丘省察時,知道:『我是藏惡者、專橫者。』學友們!因為那樣,就為了那些惡不善法的捨斷應該被比丘努力。學友們!但如果當比丘省察時,知道:『我是不藏惡者、不專橫者。』學友們!因為那樣,應該被那位比丘就以喜、欣悅捨棄,在善法上以日夜隨學。
  再者,學友們!在那裡,就對自己應該被比丘自己這樣省察:『是否我是嫉妒者、慳吝者呢?』學友們!如果當比丘省察時,知道:『我是嫉妒者、慳吝者。』學友們!因為那樣,就為了那些惡不善法的捨斷應該被比丘努力。學友們!但如果當比丘省察時,知道:『我是不嫉妒者、不慳吝者。』學友們!因為那樣,應該被那位比丘就以喜、欣悅捨棄,在善法上以日夜隨學。
  再者,學友們!在那裡,就對自己應該被比丘自己這樣省察:『是否我是狡猾者、偽詐者呢?』學友們!如果當比丘省察時,知道:『我是狡猾者、偽詐者。』學友們!因為那樣,就為了那些惡不善法的捨斷應該被比丘努力。學友們!但如果當比丘省察時,知道:『我是不狡猾者、不偽詐者。』學友們!因為那樣,應該被那位比丘就以喜、欣悅捨棄,在善法上以日夜隨學。
  再者,學友們!在那裡,就對自己應該被比丘自己這樣省察:『是否我是剛愎者、極慢者呢?』學友們!如果當比丘省察時,知道:『我是剛愎者、極慢者。』學友們!因為那樣,就為了那些惡不善法的捨斷應該被比丘努力。學友們!但如果當比丘省察時,知道:『我是不剛愎者、不極慢者。』學友們!因為那樣,應該被那位比丘就以喜、欣悅捨棄,在善法上以日夜隨學。
  再者,學友們!在那裡,就對自己應該被比丘自己這樣省察:『是否我是固執己見者、倔強者、難棄捨者呢?』學友們!如果當比丘省察時,知道:『我是固執己見者、倔強者、難棄捨者。』學友們!因為那樣,就為了那些惡不善法的捨斷應該被比丘努力。學友們!但如果當比丘省察時,知道:『我是不固執己見者、不倔強者、容易棄捨者。』學友們!因為那樣,應該被那位比丘就以喜、欣悅捨棄,在善法上以日夜隨學。
  學友們!如果當比丘省察時,察覺這全部惡不善法還在自己上未被捨斷,學友們!因為那樣,就為了這全部惡不善法的捨斷應該被比丘努力。學友們!但如果當比丘省察時,察覺這全部惡不善法在自己上已被捨斷,學友們!因為那樣,應該被那位比丘就以喜、欣悅捨棄,在善法上以日夜隨學。
  學友們!猶如年輕、年少、喜好裝飾之類的女子或男子,當在鏡中,或在遍淨、潔淨、清澈的水鉢中省察自己的面相時,在那裡,如果看見塵垢或污穢,就為了他的塵垢或污穢的捨斷努力。在那裡,如果沒看見塵垢或污穢,因為那樣,他就成為滿意的:『確實是我的利得,確實是我的遍純淨的。』同樣的,學友們!如果當比丘省察時,察覺這全部惡不善法還在自己上未被捨斷,學友們!因為那樣,就為了這全部惡不善法的捨斷應該被比丘努力。學友們!但如果當比丘省察時,察覺這全部惡不善法在自己上已被捨斷,學友們!因為那樣,應該被那位比丘就以喜、欣悅捨棄,在善法上以日夜隨學。」
  尊者目揵連說這個,那些悅意的比丘歡喜尊者目揵連所說。(184)
  推論經第五終了。

巴利語經文(台灣嘉義法雨道場流通的word版本)
MN.15/(5) Anumānasuttaṃ
   181. Evaṃ me sutaṃ– ekaṃ samayaṃ āyasmā mahāmoggallāno bhaggesu viharati susumāragire bhesakaḷāvane migadāye. Tatra kho āyasmā mahāmoggallāno bhikkhū āmantesi– “āvuso, bhikkhavo”ti. “Āvuso”ti kho te bhikkhū āyasmato mahāmoggallānassa paccassosuṃ. Āyasmā mahāmoggallāno etadavoca–
   “Pavāreti cepi, āvuso, bhikkhu– ‘vadantu maṃ āyasmanto, vacanīyomhi āyasmantehī’ti, so ca hoti dubbaco, dovacassakaraṇehi dhammehi samannāgato, akkhamo appadakkhiṇaggāhī anusāsaniṃ, atha kho naṃ sabrahmacārī na ceva vattabbaṃ maññanti, na ca anusāsitabbaṃ maññanti, na ca tasmiṃ puggale vissāsaṃ āpajjitabbaṃ maññanti.
   “Katame cāvuso, dovacassakaraṇā dhammā? Idhāvuso, bhikkhu pāpiccho hoti, pāpikānaṃ icchānaṃ vasaṃ gato. Yampāvuso, bhikkhu pāpiccho hoti, pāpikānaṃ icchānaṃ vasaṃ gato– ayampi dhammo dovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu attukkaṃsako hoti paravambhī. Yampāvuso, bhikkhu attukkaṃsako hoti paravambhī– ayampi dhammo dovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu kodhano hoti kodhābhibhūto. Yampāvuso, bhikkhu kodhano hoti kodhābhibhūto– ayampi dhammo dovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ, āvuso bhikkhu kodhano hoti kodhahetu upanāhī. Yampāvuso, bhikkhu kodhano hoti kodhahetu upanāhī– ayampi dhammo dovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu kodhano hoti kodhahetu abhisaṅgī. Yampāvuso, bhikkhu kodhano hoti kodhahetu abhisaṅgī – ayampi dhammo dovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu kodhano hoti kodhasāmantā vācaṃ nicchāretā. Yampāvuso, bhikkhu kodhano hoti kodhasāmantā vācaṃ nicchāretā– ayampi dhammo dovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu codito codakena codakaṃ paṭippharati. Yampāvuso, bhikkhu codito codakena codakaṃ paṭippharati– ayampi dhammo dovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu codito codakena codakaṃ apasādeti. Yampāvuso, bhikkhu codito codakena codakaṃ apasādeti – ayampi dhammo dovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ āvuso, bhikkhu codito codakena codakassa paccāropeti. Yampāvuso, bhikkhu codito codakena codakassa paccāropeti– ayampi dhammo dovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu codito codakena aññenaññaṃ paṭicarati, bahiddhā kathaṃ apanāmeti, kopañca dosañca appaccayañca pātukaroti. Yampāvuso, bhikkhu codito codakena aññenaññaṃ paṭicarati, bahiddhā kathaṃ apanāmeti, kopañca dosañca appaccayañca pātukaroti– ayampi dhammo dovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu codito codakena apadāne na sampāyati. Yampāvuso, bhikkhu codito codakena apadāne na sampāyati– ayampi dhammo dovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu makkhī hoti paḷāsī. Yampāvuso, bhikkhu makkhī hoti paḷāsī– ayampi dhammo dovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu issukī hoti maccharī. Yampāvuso, bhikkhu issukī hoti maccharī– ayampi dhammo dovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu saṭho hoti māyāvī. Yampāvuso, bhikkhu saṭho hoti māyāvī– ayampi dhammo dovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu thaddho hoti atimānī. Yampāvuso, bhikkhu thaddho hoti atimānī– ayampi dhammo dovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu sandiṭṭhiparāmāsī hoti ādhānaggāhī duppaṭinissaggī. Yampāvuso, bhikkhu sandiṭṭhiparāmāsī hoti ādhānaggāhī duppaṭinissaggī– ayampi dhammo dovacassakaraṇo. Ime vuccantāvuso, dovacassakaraṇā dhammā.
   182. “No cepi, āvuso, bhikkhu pavāreti– ‘vadantu maṃ āyasmanto, vacanīyomhi āyasmantehī’ti, so ca hoti suvaco, sovacassakaraṇehi dhammehi samannāgato, khamo padakkhiṇaggāhī anusāsaniṃ, atha kho naṃ sabrahmacārī vattabbañceva maññanti, anusāsitabbañca maññanti, tasmiñca puggale vissāsaṃ āpajjitabbaṃ maññanti.
   “Katame cāvuso, sovacassakaraṇā dhammā? Idhāvuso, bhikkhu na pāpiccho hoti, na pāpikānaṃ icchānaṃ vasaṃ gato. Yampāvuso, bhikkhu na pāpiccho hoti na pāpikānaṃ icchānaṃ vasaṃ gato– ayampi dhammo sovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu anattukkaṃsako hoti aparavambhī. Yampāvuso, bhikkhu anattukkaṃsako hoti aparavambhī– ayampi dhammo sovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu na kodhano hoti na kodhābhibhūto. Yampāvuso, bhikkhu na kodhano hoti na kodhābhibhūto– ayampi dhammo sovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu na kodhano hoti na kodhahetu upanāhī. Yampāvuso, bhikkhu na kodhano hoti na kodhahetu upanāhī– ayampi dhammo sovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu na kodhano hoti na kodhahetu abhisaṅgī. Yampāvuso, bhikkhu na kodhano hoti na kodhahetu abhisaṅgī– ayampi dhammo sovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu na kodhano hoti na kodhasāmantā vācaṃ nicchāretā. Yampāvuso bhikkhu na kodhano hoti na kodhasāmantā vācaṃ nicchāretā– ayampi dhammo sovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu codito codakena codakaṃ nappaṭippharati. Yampāvuso, bhikkhu codito codakena codakaṃ nappaṭippharati– ayampi dhammo sovacassakaraṇo
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu codito codakena codakaṃ na apasādeti. Yampāvuso, bhikkhu codito codakena codakaṃ na apasādeti– ayampi dhammo sovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu codito codakena codakassa na paccāropeti. Yampāvuso, bhikkhu codito codakena codakassa na paccāropeti– ayampi dhammo sovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu codito codakena na aññenaññaṃ paṭicarati, na bahiddhā kathaṃ apanāmeti, na kopañca dosañca appaccayañca pātukaroti. Yampāvuso, bhikkhu codito codakena na aññenaññaṃ paṭicarati, na bahiddhā kathaṃ apanāmeti, na kopañca dosañca appaccayañca pātukaroti– ayampi dhammo sovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu codito codakena apadāne sampāyati. Yampāvuso, bhikkhu codito codakena apadāne sampāyati – ayampi dhammo sovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu amakkhī hoti apaḷāsī. Yampāvuso, bhikkhu amakkhī hoti apaḷāsī– ayampi dhammo sovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu anissukī hoti amaccharī. Yampāvuso, bhikkhu anissukī hoti amaccharī– ayampi dhammo sovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu asaṭho hoti amāyāvī. Yampāvuso, bhikkhu asaṭho hoti amāyāvī– ayampi dhammo sovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu atthaddho hoti anatimānī. Yampāvuso, bhikkhu atthaddho hoti anatimānī– ayampi dhammo sovacassakaraṇo.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu asandiṭṭhiparāmāsī hoti anādhānaggāhī suppaṭinissaggī. Yampāvuso, bhikkhu asandiṭṭhiparāmāsī hoti, anādhānaggāhī suppaṭinissaggī ayampi dhammo sovacassakaraṇo. Ime vuccantāvuso, sovacassakaraṇā dhammā.
   183. “Tatrāvuso bhikkhunā attanāva attānaṃ evaṃ anuminitabbaṃ – ‘yo khvāyaṃ puggalo pāpiccho, pāpikānaṃ icchānaṃ vasaṃ gato, ayaṃ me puggalo appiyo amanāpo; ahañceva kho panassaṃ pāpiccho pāpikānaṃ icchānaṃ vasaṃ gato, ahaṃpāssaṃ paresaṃ appiyo amanāpo’ti. Evaṃ jānantenāvuso, bhikkhunā ‘na pāpiccho bhavissāmi, na pāpikānaṃ icchānaṃ vasaṃ gato’ti cittaṃ uppādetabbaṃ.
   “‘Yo khvāyaṃ puggalo attukkaṃsako paravambhī, ayaṃ me puggalo appiyo amanāpo; ahañceva kho panassaṃ attukkaṃsako paravambhī, ahaṃpāssaṃ paresaṃ appiyo amanāpo’ti. Evaṃ jānantenāvuso, bhikkhunā ‘anattukkaṃsako bhavissāmi aparavambhī’ti cittaṃ uppādetabbaṃ.
   “‘Yo khvāyaṃ puggalo kodhano kodhābhibhūto, ayaṃ me puggalo appiyo amanāpo. Ahañceva kho panassaṃ kodhano kodhābhibhūto, ahaṃpāssaṃ paresaṃ appiyo amanāpo’ti. Evaṃ jānantenāvuso, bhikkhunā ‘na kodhano bhavissāmi na kodhābhibhūto’ti cittaṃ uppādetabbaṃ.
   “‘Yo khvāyaṃ puggalo kodhano kodhahetu upanāhī, ayaṃ me puggalo appiyo amanāpo; ahañceva kho panassaṃ kodhano kodhahetu upanāhī, ahaṃpāssaṃ paresaṃ appiyo amanāpo’ti. Evaṃ jānantenāvuso, bhikkhunā ‘na kodhano bhavissāmi na kodhahetu upanāhī’ti cittaṃ uppādetabbaṃ.
   “‘Yo khvāyaṃ puggalo kodhano kodhahetu abhisaṅgī, ayaṃ me puggalo appiyo amanāpo; ahañceva kho panassaṃ kodhano kodhahetu abhisaṅgī, ahaṃpāssaṃ paresaṃ appiyo amanāpo’ti. Evaṃ jānantenāvuso, bhikkhunā ‘na kodhano bhavissāmi na kodhahetu abhisaṅgī’ti cittaṃ uppādetabbaṃ.
   “‘Yo khvāyaṃ puggalo kodhano kodhasāmantā vācaṃ nicchāretā, ayaṃ me puggalo appiyo amanāpo; ahañceva kho panassaṃ kodhano kodhasāmantā vācaṃ nicchāretā, ahaṃpāssaṃ paresaṃ appiyo amanāpo’ti. Evaṃ jānantenāvuso, bhikkhunā ‘na kodhano bhavissāmi na kodhasāmantā vācaṃ nicchāressāmī’ti cittaṃ uppādetabbaṃ.
   “‘Yo khvāyaṃ puggalo codito codakena codakaṃ paṭippharati, ayaṃ me puggalo appiyo amanāpo; ahañceva kho pana codito codakena codakaṃ paṭipphareyyaṃ ahaṃpāssaṃ paresaṃ appiyo amanāpo’ti. Evaṃ jānantenāvuso, bhikkhunā ‘codito codakena codakaṃ nappaṭippharissāmī’ti cittaṃ uppādetabbaṃ.
   “‘Yo khvāyaṃ puggalo codito codakena codakaṃ apasādeti, ayaṃ me puggalo appiyo amanāpo; ahañceva kho pana codito codakena codakaṃ apasādeyyaṃ, ahaṃpāssaṃ paresaṃ appiyo amanāpo’ti. Evaṃ jānantenāvuso, bhikkhunā ‘codito codakena codakaṃ na apasādessāmī’ti cittaṃ uppādetabbaṃ.
   “‘Yo khvāyaṃ puggalo codito codakena codakassa paccāropeti, ayaṃ me puggalo appiyo amanāpo; ahañceva kho pana codito codakena codakassa paccāropeyyaṃ, ahaṃpāssaṃ paresaṃ appiyo amanāpo’ti. Evaṃ jānantenāvuso, bhikkhunā ‘codito codakena codakassa na paccāropessāmī’ti cittaṃ uppādetabbaṃ.
   “‘Yo khvāyaṃ puggalo codito codakena aññenaññaṃ paṭicarati, bahiddhā kathaṃ apanāmeti, kopañca dosañca appaccayañca pātukaroti, ayaṃ me puggalo appiyo amanāpo; ahañceva kho pana codito codakena aññenaññaṃ paṭicareyyaṃ, bahiddhā kathaṃ apanāmeyyaṃ kopañca dosañca appaccayañca pātukareyyaṃ, ahaṃpāssaṃ paresaṃ appiyo amanāpo’ti. Evaṃ jānantenāvuso, bhikkhunā ‘codito codakena na aññenaññaṃ paṭicarissāmi, na bahiddhā kathaṃ apanāmessāmi, na kopañca dosañca appaccayañca pātukarissāmī’ti cittaṃ uppādetabbaṃ.
   “‘Yo khvāyaṃ puggalo codito codakena apadāne na sampāyati, ayaṃ me puggalo appiyo amanāpo; ahañceva kho pana codito codakena apadāne na sampāyeyyaṃ, ahaṃpāssaṃ paresaṃ appiyo amanāpo’ti. Evaṃ jānantenāvuso, bhikkhunā ‘codito codakena apadāne sampāyissāmī’ti cittaṃ uppādetabbaṃ.
   “‘Yo khvāyaṃ puggalo makkhī paḷāsī, ayaṃ me puggalo appiyo amanāpo; ahañceva kho panassaṃ makkhī paḷāsī, ahaṃpāssaṃ paresaṃ appiyo amanāpo’ti. Evaṃ jānantenāvuso, bhikkhunā ‘amakkhī bhavissāmi apaḷāsī’ti cittaṃ uppādetabbaṃ.
   “‘Yo khvāyaṃ puggalo issukī maccharī, ayaṃ me puggalo appiyo amanāpo; ahañceva kho panassaṃ issukī maccharī, ahaṃpāssaṃ paresaṃ appiyo amanāpo’ti. Evaṃ jānantenāvuso, bhikkhunā ‘anissukī bhavissāmi amaccharī’ti cittaṃ uppādetabbaṃ.
   “‘Yo khvāyaṃ puggalo saṭho māyāvī, ayaṃ me puggalo appiyo amanāpo; ahañceva kho panassaṃ saṭho māyāvī, ahaṃpāssaṃ paresaṃ appiyo amanāpo’ti. Evaṃ jānantenāvuso, bhikkhunā ‘asaṭho bhavissāmi amāyāvī’ti cittaṃ uppādetabbaṃ.
   “‘Yo khvāyaṃ puggalo thaddho atimānī, ayaṃ me puggalo appiyo amanāpo; ahañceva kho panassaṃ thaddho atimānī, ahaṃpāssaṃ paresaṃ appiyo amanāpo’ti. Evaṃ jānantenāvuso, bhikkhunā ‘atthaddho bhavissāmi anatimānī’ti cittaṃ uppādetabbaṃ.
   “‘Yo khvāyaṃ puggalo sandiṭṭhiparāmāsī ādhānaggāhī duppaṭinissaggī, ayaṃ me puggalo appiyo amanāpo; ahañceva kho panassaṃ sandiṭṭhiparāmāsī ādhānaggāhī duppaṭinissaggī, ahaṃpāssaṃ paresaṃ appiyo amanāpo’ti. Evaṃ jānantenāvuso, bhikkhunā ‘asandiṭṭhiparāmāsī bhavissāmi anādhānaggāhī suppaṭinissaggī’ti cittaṃ uppādetabbaṃ.
   184. “Tatrāvuso bhikkhunā attanāva attānaṃ evaṃ paccavekkhitabbaṃ– ‘kiṃ nu khomhi pāpiccho, pāpikānaṃ icchānaṃ vasaṃ gato’ti? Sace, āvuso bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti – ‘pāpiccho khomhi, pāpikānaṃ icchānaṃ vasaṃ gato’ti, tenāvuso, bhikkhunā tesaṃyeva pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya vāyamitabbaṃ. Sace panāvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti– ‘na khomhi pāpiccho, na pāpikānaṃ icchānaṃ vasaṃ gato’ti, tenāvuso, bhikkhunā teneva pītipāmojjena vihātabbaṃ ahorattānusikkhinā kusalesu dhammesu.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā attanāva attānaṃ evaṃ paccavekkhitabbaṃ– ‘kiṃ nu khomhi attukkaṃsako paravambhī’ti? Sace, āvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti– ‘attukkaṃsako khomhi paravambhī’ti, tenāvuso, bhikkhunā tesaṃyeva pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya vāyamitabbaṃ. Sace panāvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti– ‘anattukkaṃsako khomhi aparavambhī’ti, tenāvuso, bhikkhunā teneva pītipāmojjena vihātabbaṃ ahorattānusikkhinā kusalesu dhammesu.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā attanāva attānaṃ evaṃ paccavekkhitabbaṃ– ‘kiṃ nu khomhi kodhano kodhābhibhūto’ti? Sace, āvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti– ‘kodhano khomhi kodhābhibhūto’ti, tenāvuso, bhikkhunā tesaṃyeva pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya vāyamitabbaṃ. Sace panāvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti– ‘na khomhi kodhano kodhābhibhūto’ti, tenāvuso, bhikkhunā teneva pītipāmojjena vihātabbaṃ ahorattānusikkhinā kusalesu dhammesu.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā attanāva attānaṃ evaṃ paccavekkhitabbaṃ– ‘kiṃ nu khomhi kodhano kodhahetu upanāhī’ti? Sace, āvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti ‘kodhano khomhi kodhahetu upanāhī’ti, tenāvuso, bhikkhunā tesaṃyeva pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya vāyamitabbaṃ. Sace panāvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti ‘na khomhi kodhano kodhahetu upanāhī’ti, tenāvuso, bhikkhunā teneva pītipāmojjena vihātabbaṃ ahorattānusikkhinā kusalesu dhammesu.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā attanāva attānaṃ evaṃ paccavekkhitabbaṃ– ‘kiṃ nu khomhi kodhano kodhahetu abhisaṅgī’ti? Sace, āvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti– ‘kodhano khomhi kodhahetu abhisaṅgī’ti, tenāvuso, bhikkhunā tesaṃyeva pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya vāyamitabbaṃ. Sace panāvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti– ‘na khomhi kodhano kodhahetu abhisaṅgī’ti, tenāvuso, bhikkhunā teneva pītipāmojjena vihātabbaṃ ahorattānusikkhinā kusalesu dhammesu.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā attanāva attānaṃ evaṃ paccavekkhitabbaṃ– ‘kiṃ nu khomhi kodhano kodhasāmantā vācaṃ nicchāretā’ti? Sace, āvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti – ‘kodhano khomhi kodhasāmantā vācaṃ nicchāretā’ti, tenāvuso, bhikkhunā tesaṃyeva pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya vāyamitabbaṃ. Sace panāvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti– ‘na khomhi kodhano kodhasāmantā vācaṃ nicchāretā’ti, tenāvuso, bhikkhunā teneva pītipāmojjena vihātabbaṃ ahorattānusikkhinā kusalesu dhammesu.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā attanāva attānaṃ evaṃ paccavekkhitabbaṃ– ‘kiṃ nu khomhi codito codakena codakaṃ paṭippharāmī’ti? Sace, āvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti ‘codito khomhi codakena codakaṃ paṭippharāmī’ti, tenāvuso, bhikkhunā tesaṃyeva pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya vāyamitabbaṃ. Sace panāvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti – ‘codito khomhi codakena codakaṃ nappaṭippharāmī’ti, tenāvuso, bhikkhunā teneva pītipāmojjena vihātabbaṃ ahorattānusikkhinā kusalesu dhammesu.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā attanāva attānaṃ evaṃ paccavekkhitabbaṃ– ‘kiṃ nu khomhi codito codakena codakaṃ apasādemī’ti? Sace, āvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti ‘codito khomhi codakena codakaṃ apasādemī’ti, tenāvuso, bhikkhunā tesaṃyeva pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya vāyamitabbaṃ. Sace panāvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti– ‘codito khomhi codakena codakaṃ na apasādemī’ti, tenāvuso, bhikkhunā teneva pītipāmojjena vihātabbaṃ ahorattānusikkhinā kusalesu dhammesu.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā attanāva attānaṃ evaṃ paccavekkhitabbaṃ– ‘kiṃ nu khomhi codito codakena codakassa paccāropemī’ti? Sace, āvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti – ‘codito khomhi codakena codakassa paccāropemī’ti, tenāvuso, bhikkhunā tesaṃyeva pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya vāyamitabbaṃ. Sace panāvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti– ‘codito khomhi codakena codakassa na paccāropemī’ti, tenāvuso, bhikkhunā teneva pītipāmojjena vihātabbaṃ ahorattānusikkhinā kusalesu dhammesu.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā attanāva attānaṃ evaṃ paccavekkhitabbaṃ– ‘kiṃ nu khomhi codito codakena aññenaññaṃ paṭicarāmi, bahiddhā kathaṃ apanāmemi, kopañca dosañca appaccayañca pātukaromī’ti? Sace, āvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti – ‘codito khomhi codakena aññenaññaṃ paṭicarāmi, bahiddhā kathaṃ apanāmemi, kopañca dosañca appaccayañca pātukaromī’ti, tenāvuso, bhikkhunā tesaṃyeva pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya vāyamitabbaṃ. Sace panāvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti– ‘codito khomhi codakena na aññenaññaṃ paṭicarāmi, na bahiddhā kathaṃ apanāmemi, na kopañca dosañca appaccayañca pātukaromī’ti, tenāvuso, bhikkhunā teneva pītipāmojjena vihātabbaṃ ahorattānusikkhinā kusalesu dhammesu.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā attanāva attānaṃ evaṃ paccavekkhitabbaṃ– ‘kiṃ nu khomhi codito codakena apadāne na sampāyāmī’ti? Sace, āvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti – ‘codito khomhi codakena apadāne na sampāyāmī’ti, tenāvuso, bhikkhunā tesaṃyeva pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya vāyamitabbaṃ. Sace panāvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti– ‘codito khomhi codakena apadāne sampāyāmī’ti, tenāvuso, bhikkhunā teneva pītipāmojjena vihātabbaṃ ahorattānusikkhinā kusalesu dhammesu.
   “Puna caparaṃ āvuso, bhikkhunā attanāva attānaṃ evaṃ paccavekkhitabbaṃ– ‘kiṃ nu khomhi makkhī paḷāsī’ti? Sace, āvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti– ‘makkhī khomhi paḷāsī’ti, tenāvuso, bhikkhunā tesaṃyeva pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya vāyamitabbaṃ. Sace panāvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti– ‘amakkhī khomhi apaḷāsī’ti, tenāvuso, bhikkhunā teneva pītipāmojjena vihātabbaṃ ahorattānusikkhinā kusalesu dhammesu.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā attanāva attānaṃ evaṃ paccavekkhitabbaṃ– ‘kiṃ nu khomhi issukī maccharī’ti? Sace, āvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti– ‘issukī khomhi maccharī’ti, tenāvuso, bhikkhunā tesaṃyeva pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya vāyamitabbaṃ. Sace panāvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti– ‘anissukī khomhi amaccharī’ti, tenāvuso, bhikkhunā teneva pītipāmojjena vihātabbaṃ ahorattānusikkhinā kusalesu dhammesu.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā attanāva attānaṃ evaṃ paccavekkhitabbaṃ– ‘kiṃ nu khomhi saṭho māyāvī’ti? Sace, āvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti– ‘saṭho khomhi māyāvī’ti, tenāvuso, bhikkhunā tesaṃyeva pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya vāyamitabbaṃ. Sace panāvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti – ‘asaṭho khomhi amāyāvī’ti, tenāvuso, bhikkhunā teneva pītipāmojjena vihātabbaṃ ahorattānusikkhinā kusalesu dhammesu.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā attanāva attānaṃ evaṃ paccavekkhitabbaṃ ‘kiṃ nu khomhi thaddho atimānī’ti? Sace, āvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti– ‘thaddho khomhi atimānī’ti, tenāvuso, bhikkhunā tesaṃyeva pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya vāyamitabbaṃ. Sace panāvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti– ‘atthaddho khomhi anatimānī’ti, tenāvuso, bhikkhunā teneva pītipāmojjena vihātabbaṃ ahorattānusikkhinā kusalesu dhammesu.
   “Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā attanāva attānaṃ evaṃ paccavekkhitabbaṃ– ‘kiṃ nu khomhi sandiṭṭhiparāmāsī ādhānaggāhī duppaṭinissaggī’ti? Sace, āvuso bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti– ‘sandiṭṭhiparāmāsī khomhi ādhānaggāhī duppaṭinissaggī’ti, tenāvuso, bhikkhunā tesaṃyeva pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya vāyamitabbaṃ. Sace panāvuso, bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti– ‘asandiṭṭhiparāmāsī khomhi anādhānaggāhī suppaṭinissaggī’ti, tenāvuso, bhikkhunā teneva pītipāmojjena vihātabbaṃ ahorattānusikkhinā kusalesu dhammesu.
   “Sace āvuso, bhikkhu paccavekkhamāno sabbepime pāpake akusale dhamme appahīne attani samanupassati, tenāvuso, bhikkhunā sabbesaṃyeva imesaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya vāyamitabbaṃ. Sace panāvuso, bhikkhu paccavekkhamāno sabbepime pāpake akusale dhamme pahīne attani samanupassati, tenāvuso, bhikkhunā teneva pītipāmojjena vihātabbaṃ, ahorattānusikkhinā kusalesu dhammesu.
   “Seyyathāpi, āvuso, itthī vā puriso vā, daharo yuvā maṇḍanajātiko, ādāse vā parisuddhe pariyodāte, acche vā udakapatte, sakaṃ mukhanimittaṃ paccavekkhamāno, sace tattha passati rajaṃ vā aṅgaṇaṃ vā, tasseva rajassa vā aṅgaṇassa vā pahānāya vāyamati; no ce tattha passati rajaṃ vā aṅgaṇaṃ vā, teneva attamano hoti– ‘lābhā vata me, parisuddhaṃ vata me’ti. Evameva kho, āvuso, sace bhikkhu paccavekkhamāno sabbepime pāpake akusale dhamme appahīne attani samanupassati, tenāvuso, bhikkhunā sabbesaṃyeva imesaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya vāyamitabbaṃ. Sace panāvuso, bhikkhu paccavekkhamāno sabbepime pāpake akusale dhamme pahīne attani samanupassati, tenāvuso, bhikkhunā teneva pītipāmojjena vihātabbaṃ, ahorattānusikkhinā kusalesu dhammesū”ti.
   Idamavocāyasmā mahāmoggallāno. Attamanā te bhikkhū āyasmato mahāmoggallānassa bhāsitaṃ abhinandunti.
   Anumānasuttaṃ niṭṭhitaṃ pañcamaṃ.
南北傳經文比對(莊春江作):
  「當自思量」,南傳作「自己應該這麼推量自己」(attanāva attānaṃ evaṃ anuminitabbaṃ),智髻比丘長老英譯為「應該以下列方式推論自己」(ought to infer about himself in the following way)。按:「推量」(anumināti),另譯為「推論;考察」,名詞作「比量;推論」(anumāna),《破斥猶豫》以「應該考察、秤量、測量」(anumetabbo tuletabbo tīretabbo)解說anuminitabba。
  「觀」,南傳作「(應該)省察」(paccavekkhitabbaṃ,另譯為「應該觀察;應該檢討」),智髻比丘長老英譯為「應該檢討,看」(should review, on viewing)。
  「不善於理解教誡者」(appadakkhiṇaggāhī anusāsaniṃ),智髻比丘長老英譯為「不正確地接納教導」(does not take instruction rightly)。
  「他對自己的行為不解說」(apadāne na sampāyati),智髻比丘長老英譯為「他無法為他的行為解釋」(he fails to account for his conduct)。按:《破斥猶豫》以「對自己的行為」解說apadāne,今準此譯。