Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
Khuddakanikāye
Buddhavaṃsapāḷi
1. Ratanacaṅkamanakaṇḍaṃ
1.
Brahmā ca lokādhipatī sahampatī sahampati (syā. kaṃ.), katañjalī anadhivaraṃ ayācatha;
‘‘Santīdha sattāpparajakkhajātikā, desehi dhammaṃ anukampimaṃ pajaṃ’’.
2.
Sampannavijjācaraṇassa tādino, jutindharassantimadehadhārino;
Tathāgatassappaṭipuggalassa, uppajji kāruññatā sabbasatte.
3.
‘‘Na hete jānanti sadevamānusā, buddho ayaṃ kīdisako naruttamo;
Iddhibalaṃ paññābalañca kīdisaṃ, buddhabalaṃ lokahitassa kīdisaṃ.
4.
‘‘Na hete jānanti sadevamānusā, buddho ayaṃ edisako naruttamo;
Iddhibalaṃ paññābalañca edisaṃ, buddhabalaṃ lokahitassa edisaṃ.
5.
‘‘Handāhaṃ dassayissāmi, buddhabalamanuttaraṃ;
Caṅkamaṃ māpayissāmi, nabhe ratanamaṇḍitaṃ’’.
6.
Bhummā mahārājikā tāvatiṃsā, yāmā ca devā tusitā ca nimmitā;
Paranimmitā yepi ca brahmakāyikā, ānanditā vipulamakaṃsu ghosaṃ.
7.
Obhāsitā ca pathavī sadevakā, puthū ca lokantarikā asaṃvutā;
Tamo ca tibbo vihato tadā ahu, disvāna accherakaṃ pāṭihīraṃ.
8.
Sadevagandhabbamanussarakkhase, ābhā uḷārā vipulā ajāyatha;
Imasmiṃ loke parasmiñcobhayasmiṃ parasmiṃ cūbhaye (syā. kaṃ.), adho ca uddhaṃ tiriyañca vitthataṃ.
9.
Sattuttamo anadhivaro vināyako, satthā ahū devamanussapūjito;
Mahānubhāvo satapuññalakkhaṇo, dassesi accherakaṃ pāṭihīraṃ.
10.
So yācito devavarena cakkhumā, atthaṃ samekkhitvā tadā naruttamo;
Caṅkamaṃ caṅkamaṃ tattha (sī.) māpayi lokanāyako, suniṭṭhitaṃ sabbaratananimmitaṃ.
11.
Iddhī ca ādesanānusāsanī, tipāṭihīre bhagavā vasī ahu;
Caṅkamaṃ māpayi lokanāyako, suniṭṭhitaṃ sabbaratananimmitaṃ.
12.
Dasasahassīlokadhātuyā, sinerupabbatuttame;
Thambheva dassesi paṭipāṭiyā, caṅkame ratanāmaye.
13.
Dasasahassī atikkamma, caṅkamaṃ māpayī jino;
Sabbasoṇṇamayā passe, caṅkame ratanāmaye.
14.
Tulāsaṅghāṭānuvaggā, sovaṇṇaphalakatthatā;
Vedikā sabbasovaṇṇā, dubhato passesu nimmitā.
15.
Maṇimuttāvālukākiṇṇā, nimmito ratanāmayo;
Obhāseti disā sabbā, sataraṃsīva uggato.
16.
Tasmiṃ caṅkamane dhīro, dvattiṃsavaralakkhaṇo;
Virocamāno sambuddho, caṅkame caṅkamī jino.
17.
Dibbaṃ mandāravaṃ pupphaṃ, padumaṃ pārichattakaṃ;
Caṅkamane okiranti, sabbe devā samāgatā.
18.
Passanti taṃ devasaṅghā, dasasahassī pamoditā;
Namassamānā nipatanti, tuṭṭhahaṭṭhā pamoditā.
19.
Tāvatiṃsā ca yāmā ca, tusitā cāpi devatā;
Nimmānaratino devā, ye devā vasavattino;
Udaggacittā sumanā, passanti lokanāyakaṃ.
20.
Sadevagandhabbamanussarakkhasā, nāgā supaṇṇā atha vāpi kinnarā;
Passanti taṃ lokahitānukampakaṃ, nabheva accuggatacandamaṇḍalaṃ.
21.
Ābhassarā subhakiṇhā, vehapphalā akaniṭṭhā ca devatā;
Susuddhasukkavatthavasanā, tiṭṭhanti pañjalīkatā.
22.
Muñcanti pupphaṃ pana pañcavaṇṇikaṃ, mandāravaṃ candanacuṇṇamissitaṃ;
Bhamenti celāni ca ambare tadā, ‘‘aho jino lokahitānukampako.
23.
‘‘Tuvaṃ satthā ca ketū ca, dhajo yūpo ca pāṇinaṃ;
Parāyano patiṭṭhā ca, dīpo ca dvipaduttamo dipaduttamo (sī. syā.).
24.
‘‘Dasasahassīlokadhātuyā, devatāyo mahiddhikā;
Parivāretvā namassanti, tuṭṭhahaṭṭhā pamoditā.
25.
‘‘Devatā devakaññā ca, pasannā tuṭṭhamānasā;
Pañcavaṇṇikapupphehi, pūjayanti narāsabhaṃ.
26.
‘‘Passanti taṃ devasaṅghā, pasannā tuṭṭhamānasā;
Pañcavaṇṇikapupphehi, pūjayanti narāsabhaṃ.
27.
‘‘Aho acchariyaṃ loke, abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ;
Na medisaṃ bhūtapubbaṃ, accheraṃ lomahaṃsanaṃ’’.
28.
Sakasakamhi bhavane, nisīditvāna devatā;
Hasanti tā mahāhasitaṃ, disvānaccherakaṃ nabhe.
29.
Ākāsaṭṭhā ca bhūmaṭṭhā, tiṇapanthanivāsino;
Katañjalī namassanti, tuṭṭhahaṭṭhā pamoditā.
30.
Yepi dīghāyukā nāgā, puññavanto mahiddhikā;
Pamoditā namassanti, pūjayanti naruttamaṃ.
31.
Saṅgītiyo pavattenti, ambare anilañjase;
Cammanaddhāni vādenti, disvānaccherakaṃ nabhe.
32.
Saṅkhā ca paṇavā ceva, athopi ḍiṇḍimā ḍeṇḍimā (sī.) bahū;
Antalikkhasmiṃ vajjanti, disvānaccherakaṃ nabhe.
33.
Abbhuto vata no ajja, uppajji lomahaṃsano;
Dhuvamatthasiddhiṃ labhāma, khaṇo no paṭipādito.
34.
Buddhoti tesaṃ sutvāna, pīti uppajji tāvade;
Buddho buddhoti kathayantā, tiṭṭhanti pañjalīkatā.
35.
Hiṅkārā sādhukārā ca hiṅkāraṃ sādhukārañca (sī. syā.), ukkuṭṭhi sampahaṃsanaṃ sampasādanaṃ (sī.), sampanādanaṃ (syā.);
Pajā ca vividhā gagane, vattenti pañjalīkatā.
36.
Gāyanti seḷenti ca vādayanti ca, bhujāni pothenti ca naccayanti ca;
Muñcanti pupphaṃ pana pañcavaṇṇikaṃ, mandāravaṃ candanacuṇṇamissitaṃ.
37.
‘‘Yathā tuyhaṃ mahāvīra, pādesu cakkalakkhaṇaṃ;
Dhajavajirapaṭākā, vaḍḍhamānaṅkusācitaṃ.
38.
‘‘Rūpe sīle samādhimhi, paññāya ca asādiso;
Vimuttiyā asamasamo, dhammacakkappavattane.
39.
‘‘Dasanāgabalaṃ kāye, tuyhaṃ pākatikaṃ balaṃ;
Iddhibalena asamo, dhammacakkappavattane.
40.
‘‘Evaṃ sabbaguṇūpetaṃ, sabbaṅgasamupāgataṃ;
Mahāmuniṃ kāruṇikaṃ, lokanāthaṃ namassatha.
41.
‘‘Abhivādanaṃ thomanañca, vandanañca pasaṃsanaṃ;
Namassanañca pūjañca, sabbaṃ arahasī tuvaṃ.
42.
‘‘Ye keci loke vandaneyyā, vandanaṃ arahanti ye;
Sabbaseṭṭho mahāvīra, sadiso te na vijjati.
43.
‘‘Sāriputto mahāpañño, samādhijjhānakovido;
Gijjhakūṭe ṭhitoyeva, passati lokanāyakaṃ.
44.
‘‘Suphullaṃ sālarājaṃva, candaṃva gagane yathā;
Majjhanhikeva majjhantikeva (sabbattha) sūriyaṃ, olokesi narāsabhaṃ.
45.
‘‘Jalantaṃ dīparukkhaṃva, taruṇasūriyaṃva uggataṃ;
Byāmappabhānurañjitaṃ, dhīraṃ passati lokanāyakaṃ.
46.
‘‘Pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ, katakiccāna tādinaṃ;
Khīṇāsavānaṃ vimalānaṃ, khaṇena sannipātayi.
47.
‘‘Lokappasādanaṃ nāma, pāṭihīraṃ nidassayi;
Amhepi tattha gantvāna, vandissāma mayaṃ jinaṃ.
48.
‘‘Etha sabbe gamissāma, pucchissāma mayaṃ jinaṃ;
Kaṅkhaṃ vinodayissāma, passitvā lokanāyakaṃ’’.
49.
Sādhūti te paṭissutvā, nipakā saṃvutindriyā;
Pattacīvaramādāya, taramānā upāgamuṃ.
50.
Khīṇāsavehi vimalehi, dantehi uttame dame;
Sāriputto mahāpañño, iddhiyā upasaṅkami.
51.
Tehi bhikkhūhi parivuto, sāriputto mahāgaṇī;
Laḷanto devova gagane, iddhiyā upasaṅkami.
52.
Ukkāsitañca khipitaṃ ukkāsitañca khipitañca (syā. aṭṭha.), ajjhupekkhiya subbatā;
Sagāravā sappatissā, sambuddhaṃ upasaṅkamuṃ.
53.
Upasaṅkamitvā passanti, sayambhuṃ lokanāyakaṃ;
Nabhe accuggataṃ dhīraṃ, candaṃva gagane yathā.
54.
Jalantaṃ dīparukkhaṃva, vijjuṃva gagane yathā;
Majjhanhikeva sūriyaṃ, passanti lokanāyakaṃ.
55.
Pañcabhikkhusatā sabbe, passanti lokanāyakaṃ;
Rahadamiva vippasannaṃ, suphullaṃ padumaṃ yathā.
56.
Añjaliṃ paggahetvāna, tuṭṭhahaṭṭhā pamoditā;
Namassamānā nipatanti, satthuno cakkalakkhaṇe.
57.
Sāriputto mahāpañño, koraṇḍasamasādiso;
Samādhijjhānakusalo, vandate lokanāyakaṃ.
58.
Gajjitā kālameghova, nīluppalasamasādiso;
Iddhibalena asamo, moggallāno mahiddhiko.
59.
Mahākassapopi ca thero, uttattakanakasannibho;
Dhutaguṇe agganikkhitto, thomito satthuvaṇṇito.
60.
Dibbacakkhūnaṃ yo aggo, anuruddho mahāgaṇī;
Ñātiseṭṭho bhagavato, avidūreva tiṭṭhati.
61.
Āpattianāpattiyā, satekicchāya kovido;
Vinaye agganikkhitto, upāli satthuvaṇṇito.
62.
Sukhumanipuṇatthapaṭividdho, kathikānaṃ pavaro gaṇī;
Isi mantāniyā putto, puṇṇo nāmāti vissuto.
63.
Etesaṃ cittamaññāya, opammakusalo muni;
Kaṅkhacchedo mahāvīro, kathesi attano guṇaṃ.
64.
‘‘Cattāro te asaṅkheyyā, koṭi yesaṃ na nāyati;
Sattakāyo ca ākāso, cakkavāḷā canantakā;
Buddhañāṇaṃ appameyyaṃ, na sakkā ete vijānituṃ.
65.
‘‘Kimetaṃ acchariyaṃ loke, yaṃ me iddhivikubbanaṃ;
Aññe bahū acchariyā, abbhutā lomahaṃsanā.
66.
‘‘Yadāhaṃ tusite kāye, santusito nāmahaṃ tadā;
Dasasahassī samāgamma, yācanti pañjalī mamaṃ.
67.
‘‘‘Kālo kho te kālo deva (sī.), kāloyaṃ te (syā. ka.) mahāvīra, uppajja mātukucchiyaṃ;
Sadevakaṃ tārayanto, bujjhassu amataṃ padaṃ’.
68.
‘‘Tusitā kāyā cavitvāna, yadā okkami kucchiyaṃ;
Dasasahassīlokadhātu, kampittha dharaṇī tadā.
69.
‘‘Yadāhaṃ mātukucchito, sampajānova nikkhamiṃ;
Sādhukāraṃ pavattenti, dasasahassī pakampatha.
70.
‘‘Okkantiṃ me samo natthi, jātito abhinikkhame;
Sambodhiyaṃ ahaṃ seṭṭho, dhammacakkappavattane.
71.
‘‘Aho acchariyaṃ loke, buddhānaṃ guṇamahantatā;
Dasasahassīlokadhātu, chappakāraṃ pakampatha;
Obhāso ca mahā āsi, accheraṃ lomahaṃsanaṃ’’.
72.
Bhagavā tamhi bhagavā ca tamhi (sī. syā. ka.) samaye, lokajeṭṭho narāsabho;
Sadevakaṃ dassayanto, iddhiyā caṅkamī jino.
73.
Caṅkame caṅkamantova, kathesi lokanāyako;
Antarā na nivatteti, catuhatthe caṅkame yathā.
74.
Sāriputto mahāpañño, samādhijjhānakovido;
Paññāya pāramippatto, pucchati lokanāyakaṃ.
75.
‘‘Kīdiso te mahāvīra, abhinīhāro naruttama;
Kamhi kāle tayā dhīra, patthitā bodhimuttamā.
76.
‘‘Dānaṃ sīlañca nekkhammaṃ, paññāvīriyañca kīdisaṃ;
Khantisaccamadhiṭṭhānaṃ, mettupekkhā ca kīdisā.
77.
‘‘Dasa pāramī tayā dhīra, kīdisī lokanāyaka;
Kathaṃ upapāramī puṇṇā, paramatthapāramī kathaṃ’’.
78.
Tassa puṭṭho viyākāsi, karavīkamadhuragiro;
Nibbāpayanto hadayaṃ, hāsayanto sadevakaṃ.
79.
Atītabuddhānaṃ jinānaṃ desitaṃ, nikīlitaṃ nikīḷitaṃ (ka.) buddhaparamparāgataṃ;
Pubbenivāsānugatāya buddhiyā, pakāsayī lokahitaṃ sadevake.
80.
‘‘Pītipāmojjajananaṃ, sokasallavinodanaṃ;
Sabbasampattipaṭilābhaṃ, cittīkatvā suṇātha me.
81.
‘‘Madanimmadanaṃ sokanudaṃ, saṃsāraparimocanaṃ;
Sabbadukkhakkhayaṃ maggaṃ, sakkaccaṃ paṭipajjathā’’ti.
Ratanacaṅkamanakaṇḍo niṭṭhito.