北傳:雜阿含810經 南傳:相應部54相應13經 關涉主題:實踐/從安般念修四念住、從四念住修七覺支、從七覺支完成明與解脫 (更新)
雜阿含810經[正聞本1098經/佛光本822經](安那般那念相應/道品誦/修多羅)(莊春江標點)
  如是我聞
  一時住金剛跋求摩河側薩羅梨林中。
  爾時,尊者阿難獨一靜處,思惟禪思,作如是念:
  「頗有一法修習、多修習,令四法滿足;四法滿足已,七法滿足;七法滿足已,二法滿足?」
  時,尊者阿難從禪覺已,往詣佛所,稽首禮足,退坐一面,白佛言:
  「世尊!我獨一靜處,思惟禪思,作是念:『頗有一法多修習已,令四法滿足……乃至二法滿足?』我今問世尊:『寧有一法多修習已,能令乃至二法滿足耶?』」
  佛告阿難:
  「有一法,多修習已……乃至能令二法滿足。
  何等為一法?謂:安那般那念多修習已,能令四念處滿足;四念處滿足已,七覺分滿足;七覺分滿足已,明、解脫滿足。
  云何修安那般那念,四念處滿足?
  是比丘依止聚落……乃至如滅出息念學。阿難!如是,聖弟子入息念時,如入息念學;出息念時,如出息念學:若長、若短、一切身行覺知入息念時,如入息念學;出息念時,如出息念學、身行休息入息念時,如身行休息入息念學;身行休息出息念時,如身行休息出息念學,聖弟子爾時身身觀念住,異於身者,彼亦如是隨身比思惟。
  若有時聖弟子喜覺知、樂覺知、心行覺知、心行息覺知入息念時,如心行息入息念學;心行息出息念時,如心行息出息念學,是聖弟子爾時受受觀念住,若復異受者,彼亦{受隨身}[隨受]比思惟。
  有時聖弟子心覺知心悅心定心解脫覺知入息念時,如入息念學;心解脫出息念時,如心解脫出息念學,是聖弟子爾時心心觀念住,若有異心者,彼亦隨心比思惟。
  若聖弟子有時觀無常、無欲、,如無常、斷、無欲、滅觀住學,是聖弟子爾時法法觀念住,異於法者,亦隨法比思惟。
  是名修安那般那念,滿足四念處。」
  阿難白佛:「如是,修習安那般那念令四念處滿足,云何修四念處令七覺分滿足?」
  佛告阿難:
  「若比丘身身觀念住,念住已繫念住不忘,爾時方便修念覺分;修念覺分已,念覺分滿足。
  念覺滿足已,於法選擇、思量,爾時方便修擇法覺分;修擇法覺分已,擇法覺分滿足。
  於法選擇、分別、思量已,得精勤方便,爾時方便修習精進覺分;修精進覺分已,精進覺分滿足。
  方便精進已,則心歡喜,爾時方便修喜覺分;修喜覺分已,喜覺分滿足。
  歡喜已,身、心猗息,爾時方便修猗覺分;修猗覺分已,猗覺分滿足。
  身心樂已,得三昧,爾時修覺分;修定覺分已,定覺分滿足。
  定覺分滿足已,貪憂則滅,得平等捨,爾時方便修捨覺分;修捨覺分已,捨覺分滿足。
  受……心……法法念處亦如是說,是名修四念處,滿足七覺分。」
  阿難白佛:
  「是名修四念處滿足七覺分,云何修七覺分滿足明、解脫?」
  佛告阿難:
  「若比丘修念覺分,依遠離、依無欲、依滅、向於捨修念覺分已,滿足明、解脫……乃至修捨覺分,依遠離、依無欲、依滅、向於捨,如是修捨覺分已、明、解脫滿足。
  阿難!是名法法相類,法法相潤,如是,十三法,一法為增上,一法為門,次第增進,修習滿足。」
  佛說此經已,尊者阿難聞佛所說,歡喜奉行。

相應部54相應13經/阿難經第一(入出息相應/大篇/修多羅)(莊春江譯)
  起源於舍衛城。
  那時,尊者阿難去見世尊。抵達後,向世尊問訊後,在一旁坐下。在一旁坐下的尊者阿難對世尊說這個:
  「大德!有一法已修習、已多作,使四法完成;四法已修習、已多作,使七法完成;七法已修習、已多作,使二法完成嗎?」
  「阿難!有一法已修習、已多作,使四法完成;四法已修習、已多作,使七法完成;七法已修習、已多作,使二法完成。」
  「大德!那麼,哪一法已修習、已多作,使四法完成;四法已修習、已多作,使七法完成;七法已修習、已多作,使二法完成?」
  「阿難!入出息念之定是一法,已修習、已多作,使四念住完成;四念住已修習、已多作,使七覺支完成;七覺支已修習、已多作,使明與解脫完成。
  阿難!怎樣入出息念之定已修習、怎樣已多作,使四念住完成呢?阿難!這裡,到林野的,或到樹下的,或到空屋的比丘坐下,盤腿、定置端直的身體、建立面前的念後他只具念地吸氣、只具念地呼氣:
  當吸氣長時,知道:『我吸氣長。』或當呼氣長時,知道:『我呼氣長。』
  ……(中略)
  學習:『隨看斷念地,我將吸氣。』學習:『隨看斷念地,我將呼氣。』
  阿難!比丘凡在當吸氣長時,知道:『我吸氣長。』或當呼氣長時,知道:『我呼氣長』……短……(中略)學習:『使身行寧靜地,我將吸氣。』學習:『使身行寧靜地,我將呼氣。』時,阿難!在那時,比丘在身上隨看身地住:熱心的、正知的、有念的,調伏世間中的貪婪、憂後。那是什麼原因?阿難!我說這是身的一種,即:吸氣、呼氣。阿難!因此,在這裡,在那時,比丘在身上隨看身地住:熱心的、正知的、有念的,調伏世間中的貪婪、憂後。
  阿難!凡在比丘學習:『經驗喜地,我將吸氣。』……(中略)經驗樂地……(中略)經驗心行地……(中略)學習:『使心行寧靜地,我將吸氣。』學習:『使心行寧靜地,我將呼氣。』時,阿難!在那時,比丘在諸受上隨看受地住:熱心的、正知的、有念的,調伏世間中的貪婪、憂後。那是什麼原因?阿難!我說這是受的一種,即:吸氣、呼氣的好好作意。阿難!因此,在這裡,在那時,比丘在諸受上隨看受地住:熱心的、正知的、有念的,調伏世間中的貪婪、憂後。
  阿難!凡在比丘學習:『經驗心地,我將吸氣。』學習:『經驗心地,我將呼氣。』……使心極喜悅地……(中略)集中心地……(中略)學習:『使心解脫地,我將吸氣。』學習:『使心解脫地,我將呼氣。』時,阿難!在那時,比丘在心上隨看心地住:熱心的、正知的、有念的,調伏世間中的貪婪、憂後。那是什麼原因?阿難!我不說念已忘失、不正知者有入出息念之定的修習。阿難!因此,在這裡,在那時,比丘在心上隨看心地住:熱心的、正知的、有念的,調伏世間中的貪婪、憂後。
  阿難!比丘凡在……隨看無常地……(中略)隨看離貪地……(中略)隨看滅地……(中略)學習:『隨看斷念地,我將吸氣。』學習:『隨看斷念地,我將呼氣。』時,阿難!在那時,比丘在諸法上隨看法地住:熱心的、正知的、有念的,調伏世間中的貪婪、憂後。凡他以慧看見後有貪婪、憂的捨斷,他是善旁觀者。阿難!因此,在這裡,在那時,比丘在諸法上隨看法地住:熱心的、正知的、有念的,調伏世間中的貪婪、憂後。
  阿難!這樣,入出息念之定已修習、這樣已多作,使四念住完成。
  阿難!四念住怎樣已修習、怎樣已多作,使七覺支完成呢?
  阿難!凡在比丘住於在身上看到身時,在那時,那位比丘的念被現起,不被忘失。阿難!凡在比丘的念被現起,不被忘失時,在那時,比丘的念覺支被發動,在那時,比丘修習念覺支,在那時,比丘的念覺支走到修習圓滿。
  那位住於像這樣念者以慧考察(簡擇)、伺察、來到審慮那個法。阿難!凡在住於像這樣念的比丘以慧考察、伺察、來到審慮那個法時,在那時,比丘的擇法覺支被發動,在那時,比丘修習擇法覺支,在那時,比丘的擇法覺支走到修習圓滿。
  那位以慧考察、伺察、來到審慮那個法者的不退縮的活力被發動。阿難!凡在比丘以慧考察、伺察、來到審慮那個法的不退縮的活力被發動時,在那時,比丘的活力覺支被發動,在那時,比丘修習活力覺支,在那時,比丘的活力覺支走到修習圓滿。
  活力被發動者精神的喜生起。阿難!凡在活力被發動比丘的精神的喜生起時,比丘的喜覺支被發動,在那時,比丘修習喜覺支,在那時,比丘的喜覺支走到修習圓滿。
  意喜者的身變得寧靜(輕安),心也變得寧靜。阿難!凡在意喜比丘的身變得寧靜、心也變得寧靜時,在那時,比丘的寧靜覺支被發動,在那時,比丘修習寧靜覺支,在那時,比丘的寧靜覺支走到修習圓滿。
  身寧靜者、有樂者的心入定。阿難!凡在身寧靜、有樂比丘的心入定時,比丘的定覺支就被發動,在那時,比丘修習定覺支,在那時,比丘的定覺支走到修習圓滿。
  那位心像這樣得定者成為善旁觀者。阿難!凡在比丘心像這樣得定者成為善旁觀者時,在那時,比丘的平靜覺支被發動,在那時,比丘修習平靜覺支,在那時,比丘的平靜覺支走到修習圓滿。
  阿難!凡在比丘住於在受上……(中略)在心上……(中略)在諸法上隨看法地住時,在那時,那位比丘的念被現起,不被忘失。阿難!凡在比丘的念被現起,不被忘失時,在那時,比丘的念覺支被發動,在那時,比丘修習念覺支,在那時,比丘的念覺支走到修習圓滿。(……應該如同最初念住那樣使之被細說)
  那位心像這樣得定者成為善旁觀者。阿難!凡在比丘心像這樣得定者成為善旁觀者時,在那時,比丘的平靜覺支被發動,在那時,比丘修習平靜覺支,在那時,比丘的平靜覺支走到修習圓滿。
  阿難!四念住這麼已修習、這麼已多作,使七覺支完成。
  阿難!七覺支怎樣已修習、怎樣已多作,使明與解脫完成呢?阿難!這裡,比丘依止遠離、依止離貪、依止滅、捨棄的成熟修習念覺支……修習擇法覺支……(中略)依止遠離、依止離貪、依止滅、捨棄的成熟修習平靜覺支。阿難!這樣,七覺支已修習、這樣已多作,使明與解脫完成。」

巴利語經文(台灣嘉義法雨道場流通的word版本)
SN.54.13/(3) Paṭhama-ānandasuttaṃ
   989. Sāvatthinidānaṃ. Atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca– “atthi nu kho, bhante ekadhammo bhāvito bahulīkato cattāro dhamme paripūreti, cattāro dhammā bhāvitā bahulīkatā satta dhamme paripūrenti, satta dhammā bhāvitā bahulīkatā dve dhamme paripūrentī”ti?
   “Atthi kho, ānanda, ekadhammo bhāvito bahulīkato cattāro dhamme paripūreti, cattāro dhammā bhāvitā bahulīkatā satta dhamme paripūrenti, satta dhammā bhāvitā bahulīkatā dve dhamme paripūrentī”ti.
   “Katamo pana, bhante, ekadhammo bhāvito bahulīkato cattāro dhamme paripūreti, cattāro dhammā bhāvitā bahulīkatā satta dhamme paripūrenti, satta dhammā bhāvitā bahulīkatā dve dhamme paripūrentī”ti? “Ānāpānassatisamādhi kho, ānanda, ekadhammo bhāvito bahulīkato cattāro satipaṭṭhāne paripūreti, cattāro satipaṭṭhānā bhāvitā bahulīkatā satta bojjhaṅge paripūrenti, satta bojjhaṅgā bhāvitā bahulīkatā vijjāvimuttiṃ paripūrenti”.
   “Kathaṃ bhāvito, ānanda, ānāpānassatisamādhi kathaṃ bahulīkato cattāro satipaṭṭhāne paripūreti? Idhānanda, bhikkhu araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā. So satova assasati, satova passasati. Dīghaṃ vā assasanto ‘dīghaṃ assasāmī’ti pajānāti, dīghaṃ vā passasanto ‘dīghaṃ passasāmī’ti pajānāti …pe… ‘paṭinissaggānupassī assasissāmī’ti sikkhati, ‘paṭinissaggānupassī passasissāmī’ti sikkhati”. “Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhu dīghaṃ vā assasanto ‘dīghaṃ assasāmī’ti pajānāti, dīghaṃ vā passasanto ‘dīghaṃ passasāmī’ti pajānāti; rassaṃ vā …pe… ‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmī’ti sikkhati, ‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī’ti sikkhati– kāye kāyānupassī, ānanda, bhikkhu tasmiṃ samaye viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Taṃ kissa hetu? Kāyaññatarāhaṃ, ānanda, etaṃ vadāmi, yadidaṃ– assāsapassāsaṃ Tasmātihānanda, kāye kāyānupassī bhikkhu tasmiṃ samaye viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ”.
   “Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhu ‘pītippaṭisaṃvedī assasissāmī’ti sikkhati …pe… sukhappaṭisaṃvedī …pe… cittasaṅkhārappaṭisaṃvedī …pe… ‘passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assasissāmī’ti sikkhati, ‘passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ passasissāmī’ti sikkhati– vedanāsu vedanānupassī, ānanda, bhikkhu tasmiṃ samaye viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Taṃ kissa hetu? Vedanāññatarāhaṃ, ānanda, etaṃ vadāmi, yadidaṃ– assāsapassāsānaṃ sādhukaṃ manasikāraṃ. Tasmātihānanda, vedanāsu vedanānupassī bhikkhu tasmiṃ samaye viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
   “Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhu ‘cittappaṭisaṃvedī assasissāmī’ti sikkhati, ‘cittappaṭisaṃvedī passasissāmī’ti sikkhati; abhippamodayaṃ cittaṃ …pe… samādahaṃ cittaṃ …pe… ‘vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī’ti sikkhati, ‘vimocayaṃ cittaṃ passasissāmī’ti sikkhati– citte cittānupassī, ānanda, bhikkhu tasmiṃ samaye viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Taṃ kissa hetu? Nāhaṃ, ānanda, muṭṭhassatissa asampajānassa ānāpānassatisamādhibhāvanaṃ vadāmi. Tasmātihānanda, citte cittānupassī bhikkhu tasmiṃ samaye viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
   “Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhu aniccānupassī …pe… virāgānupassī …pe… nirodhānupassī …pe… ‘paṭinissaggānupassī assasissāmī’ti sikkhati, ‘paṭinissaggānupassī passasissāmī’ti sikkhati– dhammesu dhammānupassī, ānanda, bhikkhu tasmiṃ samaye viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. So yaṃ taṃ hoti abhijjhādomanassānaṃ pahānaṃ taṃ paññāya disvā sādhukaṃ ajjhupekkhitā hoti. Tasmātihānanda, dhammesu dhammānupassī bhikkhu tasmiṃ samaye viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
   “Evaṃ bhāvito kho, ānanda, ānāpānassatisamādhi evaṃ bahulīkato cattāro satipaṭṭhāne paripūreti.
   “Kathaṃ bhāvitā cānanda, cattāro satipaṭṭhānā kathaṃ bahulīkatā satta bojjhaṅge paripūrenti? Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati– upaṭṭhitāssa tasmiṃ samaye bhikkhuno sati hoti asammuṭṭhā. Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhuno upaṭṭhitā sati hoti asammuṭṭhā– satisambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno āraddho hoti, satisambojjhaṅgaṃ tasmiṃ samaye bhikkhu bhāveti, satisambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno bhāvanāpāripūriṃ gacchati.
   “So tathā sato viharanto taṃ dhammaṃ paññāya pavicinati pavicarati parivīmaṃsamāpajjati. Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhu tathā sato viharanto taṃ dhammaṃ paññāya pavicinati pavicarati parivīmaṃsamāpajjati– dhammavicayasambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno āraddho hoti, dhammavicayasambojjhaṅgaṃ tasmiṃ samaye bhikkhu bhāveti, dhammavicayasambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno bhāvanāpāripūriṃ gacchati.
   “Tassa taṃ dhammaṃ paññāya pavicinato pavicarato parivīmaṃsamāpajjato āraddhaṃ hoti vīriyaṃ asallīnaṃ. Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhuno taṃ dhammaṃ paññāya pavicinato pavicarato parivīmaṃsamāpajjato āraddhaṃ hoti vīriyaṃ asallīnaṃ– vīriyasambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno āraddho hoti, vīriyasambojjhaṅgaṃ tasmiṃ samaye bhikkhu bhāveti, vīriyasambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno bhāvanāpāripūriṃ gacchati.
   “Āraddhavīriyassa uppajjati pīti nirāmisā. Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhuno āraddhavīriyassa uppajjati pīti nirāmisā– pītisambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno āraddho hoti, pītisambojjhaṅgaṃ tasmiṃ samaye bhikkhu bhāveti, pītisambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno bhāvanāpāripūriṃ gacchati.
   “Pītimanassa kāyopi passambhati, cittampi passambhati. Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhuno pītimanassa kāyopi passambhati, cittampi passambhati– passaddhisambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno āraddho hoti, passaddhisambojjhaṅgaṃ tasmiṃ samaye bhikkhu bhāveti, passaddhisambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno bhāvanāpāripūriṃ gacchati.
   “Passaddhakāyassa sukhino cittaṃ samādhiyati. Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhuno passaddhakāyassa sukhino cittaṃ samādhiyati– samādhisambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno āraddho hoti, samādhisambojjhaṅgaṃ tasmiṃ samaye bhikkhu bhāveti, samādhisambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno bhāvanāpāripūriṃ gacchati.
   “So tathāsamāhitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhitā hoti. Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhu tathāsamāhitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhitā hoti– upekkhāsambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno āraddho hoti, upekkhāsambojjhaṅgaṃ tasmiṃ samaye bhikkhu bhāveti upekkhāsambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno bhāvanāpāripūriṃ gacchati.
   “Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhu vedanāsu …pe… citte …pe… dhammesu dhammānupassī viharati– upaṭṭhitāssa tasmiṃ samaye bhikkhuno sati hoti asammuṭṭhā. Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhuno upaṭṭhitā sati hoti asammuṭṭhā– satisambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno āraddho hoti, satisambojjhaṅgaṃ tasmiṃ samaye bhikkhu bhāveti, satisambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno bhāvanāpāripūriṃ gacchati. (yathā paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ, evaṃ vitthāretabbaṃ).
   “So tathāsamāhitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhitā hoti. Yasmiṃ samaye, ānanda, bhikkhu tathāsamāhitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhitā hoti– upekkhāsambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno āraddho hoti, upekkhāsambojjhaṅgaṃ tasmiṃ samaye bhikkhu bhāveti, upekkhāsambojjhaṅgo tasmiṃ samaye bhikkhuno bhāvanāpāripūriṃ gacchati. Evaṃ bhāvitā kho, ānanda, cattāro satipaṭṭhānā evaṃ bahulīkatā satta bojjhaṅge paripūrenti.
   “Kathaṃ bhāvitā, ānanda, satta bojjhaṅgā kathaṃ bahulīkatā vijjāvimuttiṃ paripūrenti? Idhānanda, bhikkhu satisambojjhaṅgaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ, dhammavicayasambojjhaṅgaṃ bhāveti …pe… upekkhāsambojjhaṅgaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ. Evaṃ bhāvitā kho, ānanda, satta bojjhaṅgā evaṃ bahulīkatā vijjāvimuttiṃ paripūrentī”ti. Tatiyaṃ.
南北傳經文比對(莊春江作):